Anh Kiều Văn Kiên bên những hiện vật cổ được sưu tầm qua nhiều năm
(HBĐT) - Là người dân tộc Kinh, quê ở huyện Thạch Thất, Hà Nội, cái duyên đưa anh Kiều Văn Kiên đến với hành trình sưu tầm hiện vật cổ dân tộc Thái cũng thật ngẫu nhiên và thú vị.
Năm 2004, anh kết hôn với chị Khà Thị Liên, dân tộc Thái ở xã Xăm Khòe, Mai Châu. Mới đầu, anh Kiên muốn tìm hiểu văn hóa Thái để hiểu hơn về vợ và văn hóa gia đình vợ cho hợp lẽ “đối nhân xử thế”. Nhưng càng tìm hiểu, anh càng say mê văn hóa dân tộc Thái từ những nếp nhà sàn, từ những vật dụng rất riêng và đặc trưng của người Thái Mai Châu. Tự bao giờ, niềm say mê tìm hiểu văn hóa Thái chảy trong anh như say thứ rượu ngô say nồng được cất từ bàn tay khéo léo của phụ nữ Thái. Khi nhận thấy văn hóa cổ truyền Thái đang ngày dần mai một cùng với dòng chảy của thời gian và sự thương mại hóa ngay trên vùng đất du lịch Mai Châu, anh cảm thấy đau xót như máu chảy ra từ trong tim mình. Anh trăn trở và khao khát làm một cái gì đó ý nghĩa để bảo tồn và lưu giữ văn hóa dân tộc Thái. Từ đó ý tưởng sưu tầm cổ vật dân gian Thái thôi thúc anh bắt đầu hành trình của mình năm 2005. Mỗi hiện vật được mang về xếp vào bộ sưu tập đều gắn với anh một cuộc hành trình và kỷ niệm.
Chị Liên, vợ anh tâm sự rằng, chị không còn đếm nổi bao nhiêu lần chồng chị lên đường với chiếc ba lô con cóc đựng 2 bộ quần áo, mì tôm, lương khô, cá khô và chiếc xe Win cùng anh leo đèo, qua suối. Bởi anh không chỉ kiếm tìm hiện vật trong địa bàn Mai Châu mà còn sang cả những tỉnh Thanh Hóa. Nghe ngóng biết nhà ai có hiện vật cổ, anh đều vội vã lên đường ngay bởi anh lo sợ nếu chậm trễ một chút thì những hiện vật đó có thể rơi vào tay những người buôn đồ cổ hoặc hư hỏng, mai một. Nhiều lần anh cũng bị hiểu lầm là người buôn đồ cổ, bị người dân từ chối. Có những lần anh lặn lội hai ba ngày trời mới đến được gia đình mà anh nghe nói có hiện vật cổ. Nhưng thuyết phục được họ để mua không phải là chuyện dễ dàng. Cũng nhiều lần anh ra về tay trắng. Anh Kiên kể rằng, vài lần anh bị kẹt giữa rừng khi trời đã tối vì xe bị thủng xăm, phải dắt bộ hàng km mới tới được nhà dân để nhờ đèn điện vá xe. Hay nhiều lần gặp mưa bão giữa đường.
Anh nhận ra con đường phía trước còn dài lắm vì kho tàng văn hóa Thái rất đa dạng và phong phú. Để tiếp tục hành trình của mình, anh không thể mãi “đơn phương độc mã” mà cần tham gia một một tổ chức có tiếng nói để thuận lợi hơn cho công việc của mình. Năm 2009, anh chính thức trở thành thành viên Câu lạc bộ Unesco - Câu lạc bộ nghiên cứu và bảo tồn cổ vật. Thẻ hội viện Unesco như một tấm vé giúp anh “danh chính ngôn thuận” để thực hiện tâm huyết của mình.
Gian nan vất vả là vậy, nhưng niềm vui mỗi khi có được một món đồ cổ trong tay làm anh quên hết nhọc nhằn, tiếp cho anh thêm sức mạnh để tiếp tục cuộc hành trình tiếp theo. Hiện anh đã có trong tay hơn 500 hiện vật cổ theo từng chủ đề, từ những dụng cụ sinh hoạt gia đình cho đến đời sống tâm linh. Nổi bật là bộ đèn: đèn đất, đèn soi, đèn đi tuần của quan lang thời địa chủ. Bộ đồ cúng của thầy Mo: áo làm phép, trống, chiêng, lịch của thầy mo đi cúng. Bộ sưu tập nhạc cụ: Khèn bè, kèn đám ma, chiêng, cồng, trống, chập chóe, lằng khằng trong ma chay, cưới hỏi. Dụng cụ chế biến lương thực như bộ cối xay đá. Dụng cụ săn bắn hái lượm: bẫy, nỏ, súng chi mai, ; đồ trang sức: dây xà tích, vòng bạc, hoa tai. Dụng cụ dùng trong sinh hoạt gia đình: mâm đồng, đồ sôi, ớp, bát đời Lý, đời Trần, giỏ, bát, chum, bầu đựng muối. Trò chơi dân gian… Bên cạnh đó, anh còn tìm gặp những cụ già trong thôn bản, nhờ làm lại các kiểu bẫy, súng dùng trong hoạt động săn bắt ngày xưa. Không chỉ dừng lại ở bộ sưu tập, anh Kiên đang ấp ủ ước mơ mở phòng trưng bày hiện vật cổ để giới thiệu với khách trong và ngoài nước về văn hóa dân tộc Thái ngay tại huyện Mai Châu. Anh chia sẻ với ông Hà Công Tín và được sự ủng hộ, giúp đỡ nhiệt tình của ông. Ông Tín cũng đã đồng ý về phụ trách phòng “Tìm hiểu văn hóa Thái” của phòng trưng bày để giới thiệu cho khách đến tham quan, những người muốn tìm hiểu văn hóa Thái.
Văn hóa là điểm hẹn chung cho những người say mê tìm hiểu, nghiên cứu. Nếu như ông Hà Công Tín, xóm Mỏ, Chiềng Châu, Mai Châu đã nghiên cứu và nắm giữ một kho tàng văn hóa phi vật thể dân tộc Thái, thì anh Kiều Văn Kiên có trong tay bộ sưu tập hiện vật cổ văn hóa Thái. Hai con người - hai thế hệ - hai dân tộc hai quan niệm sống khác nhau nhưng đã cùng chung lý tưởng cùng tâm huyết bảo tồn và lưu truyền văn hóa dân tộc Thái Mai Châu nói riêng và dân tộc Thái nói chung cho thế hệ mai sau.
Ngày 15/4, Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Hoà Bình và Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghệ Hoà Bình (TP Hoà Bình) phối hợp tổ chức Tết cổ truyền Bunpimay năm 2024 cho các lưu học sinh, sinh viên (HS, SV) Lào đang học tập tại 2 trường.
Phát triển bởi ICT GROUP.
