Chị Vì Thị Tồn chuẩn bị nguyên liệu phục vụ cho việc chưng cất rượu.
(HBĐT) - Đã từng nghe đến cái tên Vì Thị Tồn gắn với thương hiệu rượu Mai Hạ (Mai Châu) từ hơn 10 năm trước nhưng khi chưa gặp gỡ, chuyện trò, hình ảnh của chị trong tôi hoàn toàn khác lạ. Một người phụ nữ Thái với gương mặt, tính cách mạnh mẽ, làn môi quết trầu đỏ thắm và có thể ngất ngư bên chén rượu nồng mời khách bất cứ lúc nào. Nhưng gặp chị rồi tôi lại cảm nhận điều ngược lại: Dịu dàng, chân chất, ngay cả giọng nói, bước đi cũng nhẹ nhàng như một thiếu nữ và lại không biết uống rượu (chị bảo vậy). Điều này đã khiến tôi ngạc nhiên, tò mò hơn nữa bởi chị là chủ của một cơ sở sản xuất rượu gia truyền không chỉ có tiếng ở trong tỉnh mà hương vị đã bay xa đến cả Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định...
Để tôi đỡ ngạc nhiên, chị giải thích: Mình đã làm rượu từ khi còn là một cô bé, cứ nhìn bố mẹ làm thì học. Làm mãi thành quen, khi mọi người uống khen ngon thì biết mình đã lành nghề. Ban đầu mình làm rượu để cho những người đàn ông trong gia đình dùng, sau này có người đến mua thì bán, đến năm 1997 mở rộng sản xuất rượu để làm hàng hóa. Nói là làm hàng hóa vì lượng rượu được chưng cất để bán nhiều hơn còn quy trình làm rượu và chất lượng rượu vẫn vậy (chưng cất thủ công). Không biết uống rượu nên không thể nếm rượu bằng vị giác mà nhìn vào nguyên liệu do chính tay mình làm, biết lấy bao nhiêu nước cất thì rượu vừa ngon, thỉnh thoảng mới cần dùng dụng cụ đo độ. Vì thế mẻ rượu nào cũng ngon, những giọt rượu thơm nồng, đắng đót mà ai đã một lần được uống thì khó lòng quên được. Có vị đặc biệt như vậy là bởi rượu được làm bằng men lá. Cầm những viên men trắng ngà, có hình tựa chiếc bánh dày, chị Tồn giới thiệu: Men này được được làm từ thảo dược gồm gừng, riềng gió, lá trầu, lá ổi, lá nhạnh, lá hồng bì, lá bưởi, cú đin rửa sạch, phơi khô, giã nhỏ rây thành bột rồi đem trộn với bột gạo, thóc và bột sắn xay mịn, quật dẻo, nặn thành bánh, ủ cho lên men, có sợi mốc trắng đem phơi, sau đó sấy lại cho khô để bảo quản. Tỷ lệ các loại lá, củ, quả làm men sẽ quyết định hương vị, độ thơm, ngon của rượu. Đây cũng là bí quyết riêng được các thế hệ ông, bà trong mỗi gia đình truyền lại cho con cháu. Nguyên liệu cơ bản để làm rượu là sắn - sắn củ sấy khô trên gác bếp. Sắn sấy càng khô, để càng lâu, khi chưng cất rượu càng trong, thơm và không có vị đắng. Sắn khô trộn với vỏ trấu đồ chín tãi ra nia cho nguội bớt, sau đó trộn đều với men lá đem ủ. Cái rượu được ủ càng lâu, càng ngấu, càng được rượu và hương vị cũng thơm hơn. Thông thường thời gian ủ rượu khoảng 15-20 ngày (tùy theo thời tiết) đem ra chưng cất. Được tạo thành từ lá cây của đại ngàn, sắn, ngô của đất, qua bàn tay khéo léo của những người phụ nữ Thái, rượu Mai Hạ có màu sắc trong veo, hương vị thơm nồng, uống không bị đau đầu vì không có hóa chất. Nghe đã thấy rích rắc, dài dòng, làm lại phức tạp hơn. Để nấu được nồi rượu những người phụ nữ phải hôm sớm tảo tần, dốc lòng, dốc sức và cả tâm tư, tình cảm vào trong đó. Ở xã Mai Hạ hầu như nhà nào cũng biết làm rượu, nhưng rượu của làng Chiềng Hạ vẫn được khen là ngon nhất và cho đến bây giờ cũng chỉ có làng Chiềng Hạ duy trì nghề làm rượu men lá để kinh doanh - Chị Tồn bộc bạch. Cũng được biết ở Chiềng Hạ có cơ sở sản xuất rượu của chị Tồn lớn nhất. Khi chúng tôi “đột nhập” xưởng rượu, thấy chị đang trộn cái rượu. ở khu bếp, một cô cháu gái trông chừng 4 nồi rượu đang chưng cất bốc mùi thơm ngào ngạt. Chị tiết lộ: Mình chưng cất rượu thủ công nên không kham được nhiều, mỗi tháng chỉ sản xuất được khoảng 400 lít. Số lượng này bán ra thị trường cũng vừa đủ. Nhưng sắp Tết phải tăng tốc, sản xuất nhiều hơn vì người dân trong vùng không chỉ mua để dùng mà còn dùng làm quà Tết.
Tiếp khách trong lúc đang bận rộn nhưng chị Tồn không quên mời mọi người thưởng thức hương vị của núi rừng, những giọt rượu mới ra lò bốc mùi thơm ngào ngạt. Nhâm nhi chén rượu thơm nồng mang tên đất, tên Mường Mai Hạ giữa trời đông, giá rét nhưng cảm giác chuếnh choáng say trong đêm miền rừng vời vợi trăng và gió khiến lòng người trở nên ấm áp. Tôi hiểu, đó là trải nghiệm thú vị khiến không ít thực khách phương xa tìm đến và quay lại du lịch Mai Châu. Trong nỗi nhớ về điệu xòe Thái thướt tha, tiếng trống hội rộn ràng và điệu khèn Mông xao xuyến, có hương vị rượu Mai Hạ - một dấu ấn khó phai mờ.
Thúy Hằng
Ngày 19/4, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức giới thiệu hai cuốn sách "Ngàn năm văn hiến quốc gia Việt Nam” và "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam”.
Phát triển bởi ICT GROUP.
