Ở vườn nhà ông Đặng Xuân Giao, xóm Nam Thái, xã Nam Phong (Cao Phong) có những cây dổi đã được 10, 20 năm tuổi.

Qua trung tâm thị trấn Cao Phong khoảng 5 km, ngay cạnh quốc lộ 6 là gần 1 ha đất của gia đình ông Đặng Xuân Giao. Bước qua cánh cổng là không gian yên tĩnh với khu vườn rợp bóng mát, thoang thoảng mùi hoa dổi trái vụ. Từng hàng dổi, thân to bằng người ôm thẳng tắp, tán lá đã khép, nắng thỉnh thoảng mới lọt qua. Mùa này đang là vụ thu hoạch hạt. Dưới gốc cây, ông Giao căng bạt hứng hạt dổi rơi.

Khu vườn của ông có khoảng 200 cây. Hầu hết là cây đã trồng được 10 năm, có 3 cây to nhất, đường kính hơn một người ôm được trồng khoảng 20 năm. Nói về lý do trồng dổi, ông Giao cho biết: Tôi sinh ra ở Nam Định. Năm 1963, nghe theo tiếng gọi của Đảng đi xây dựng vùng kinh tế mới lên Cao Phong lập nghiệp. Khi lên đây, tôi làm công nhân nông trường Cao Phong. Ngoài ra tôi trồng mía, cam, chăn nuôi và buôn bán ở chợ nuôi các con ăn học. Có năm tôi mang cam đi bán ở Tân Lạc, giá cam chỉ có 2.000 đồng/kg, trong khi bà con bán hạt dổi 90.000 đồng/kg. Khi hỏi chuyện, biết cây dổi trồng ở xã Chí Đạo và Thượng Cốc của huyện Lạc Sơn. Tôi tìm đến xã Chí Đạo mua 3 cây về trồng thử. Đất tốt, cây lớn nhanh.

Năm 2012, khi cây cam, cây chanh đào là cây "vàng" của người dân Cao Phong thì ông quyết định mua giống dổi về trồng hết trên vườn nhà. Ban đầu nhiều người phản đối nhưng ông vẫn quyết tâm trồng. Ông chia sẻ: Mấy chục năm trồng cam nên tôi hiểu chăm sóc cây cam rất vất vả. Tuổi của mình ngày càng cao nên trồng cây nhàn, và cây dổi là lựa chọn của tôi. Cây dổi ngoài cho thu hoạch hạt hàng năm thì gỗ dổi là gỗ tốt, có giá thành cao. Đặc biệt cây rất ít công chăm sóc, từ năm thứ 5 trở đi hầu như không phải bỏ công chăm sóc. Nếu có cây dổi 30 năm giá trị tương đương 1 cây vàng. Theo ông Giao, cây dổi còn mang lại nhiều lợi ích khác mà ít người biết được. Lá dổi, cùi dổi khi đã bóc hạt có thể làm thuốc tắm và ngâm chân cho máu huyết lưu thông. Hạt dổi là thứ gia vị được tiểu thương săn lùng xuất sang Trung Quốc. Tuổi cây dổi càng cao thì càng cho nhiều hạt hơn.

Năm nay ông Giao bước sang tuổi 70. Cả 4 người con của ông đều đã trưởng thành, lập nghiệp ở Hà Nội và TP Hòa Bình. Căn nhà mái bằng rộng thênh thang chỉ có 2 vợ chồng già. Thỉnh thoảng các con cháu về chơi với ông bà. Ngoài lương hưu hàng tháng, hàng năm vợ chồng ông còn có nguồn thu nhập từ bán hạt dổi. Dự kiến năm nay vườn dổi cho thu hoạch hơn 1 tạ hạt. Với giá thành hiện tại khoảng trên 1 triệu đồng/kg cho nguồn thu nhập không nhỏ. Đây là khoản thu giúp vợ chồng ông an tâm lúc tuổi già.

Việt Lâm