Những ngày tháng 5 lịch sử, các cựu chiến binh tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ tụ họp ôn lại những ngày vượt rừng hành quân lên Tây Bắc, tới các trận địa trên chiến trường Điện Biên Phủ. Ông Mai Đại Xá, cựu chiến sĩ Điện Biên, hiện cư trú tại tổ 7, phường Đồng Tiến, thành phố Hòa Bình tóc bạc trắng nhưng vẫn minh mẫn, nhớ như in từng bước chân hành quân, từng đêm đào hầm, từng trận mưa bom bão đạn mà ông cùng đồng đội đã vượt qua. Lớp lớp thanh niên, dân công hỏa tuyến tỉnh Hòa Bình và các tỉnh trong khu vực miệt mài hành quân, kéo pháo, vận chuyển lương thực, vũ khí giữa đêm tối, bùn lầy, đói rét, mưa dầm.

Năm 1952, ông Mai Đại Xá xung phong lên đường tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ và được bố trí vào đội trinh sát của Trung đoàn 74, Sư đoàn 316. Ông kể: Mỗi mét đường là một phần máu và nước mắt. Đó là kỷ niệm không thể nào quên, những ngày hành quân chiến đấu khoét núi, đào hầm, mưa dầm, cơm vắt, máu trộn bùn non nhưng gan không núng, trí không mòn, tất cả vì mục tiêu đánh thắng quân thù, ngăn chặn, phá vỡ các cấu trúc cơ bản của tập đoàn cứ điểm, làm tiêu hao sinh lực địch… Bộ đội, thanh niên, dân công hỏa tuyến đã không quản ngại khó khăn, gian khổ, hy sinh tuổi thanh xuân, xương máu, xông pha vào trận tuyến. Quá trình hành quân gian khổ vô cùng - đi bộ, mất hàng tháng trời lội suối, băng rừng, cứ bám hướng Tây Bắc mà tiến. Đói rét, cái chết luôn thường trực, có thời điểm máy bay địch, pháo bắn phá khủng khiếp nhưng tinh thần bộ đội không nao núng. Nhiều chiến sĩ, đồng đội đã ngã xuống ngay trên đường tải đạn nhưng không ai thoái thác nhiệm vụ. Chúng tôi chỉ có một con đường là tiến về phía trước.

Những trận chiến khốc liệt giành giật từng mét đất giữa ta và địch, tiếng người xung phong vang dội núi rừng và sắc cờ đỏ sao vàng trung bay trên hầm địch hòa trong khói súng thôi thúc bộ đội, dân quân vững bước tiến lên. Cựu binh Phạm Hồng Canh ở phường Đồng Tiến, thành phố Hòa Bình năm nay đã ở tuổi xưa nay hiếm nhưng khi nhắc nhớ về Chiến dịch Điện Biên Phủ nước mắt ông rơm rớm. Ông kể: Hồi ấy, ông cùng hàng trăm thanh niên tham gia chiến đấu ở chiến trường Điện Biên Phủ. Năm 1952, ông bị thương khi tham gia trận đánh tại sân bay Mường Thanh. Nhiều đồng đội tôi đã mãi mãi nằm lại chiến trường để cho ngày toàn thắng. 

Ký ức sống động trong tâm trí những người từng đi qua cuộc chiến như "ngọn lửa" vẫn cháy mãi trong lòng hậu thế. Những ký ức, hồi ký về Chiến dịch Điện Biên Phủ không chỉ của những người lính năm xưa, mà còn là tài sản tinh thần chung của dân tộc. Trong từng câu chuyện, từng dòng hồi ký, từng vết sẹo còn hằn trên thân thể các cựu binh là một bài học lớn về lòng dũng cảm, khát vọng tự do và ý chí chiến đấu, niềm tin chiến thắng.

Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ không chỉ đánh dấu sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ, mà còn khơi dậy niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của nhân dân, của một dân tộc dù nhỏ nhưng không khuất phục trước bất kỳ thế lực nào. Đó mãi là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam, là chiến thắng của chủ nghĩa yêu nước, ý chí bất khuất, kiên cường, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, thể hiện sự trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam.