(HBDT) - Hát Dúp la̒ môô̭ch hi̒nh thức xinh hwa̭t văn hwả kỏ lô dơ̒i tloong mo̭l Mươ̒ng. Tloong kuô̭c khôôngt hiḙ̂n da̭i, xư̭ zu nhâ̭p kuố nhê̒w lo̭i hi̒nh văn hwả, ngḙ̂ thwâ̭t mởi, hát Dúp da̒ chăng ko̒n zư̭ ản khức khôông meḙnh nhơ khi̒ hơ. Twi nhiên kác kâw hát tla̒n dâ̒i ỉ thơ, thế hiḙ̂n xư̭ dổi dáp khẻw lảw la̒ mỏn ăn tinh thâ̒n hấp zâ̭n ớ kác mươ̒ng tloong tính.



Hát Dúp la̒ xinh hwa̭t văn hwả dă̭c xắc ziḙ̂ tha loong dơ̒i khôổng thươ̒ng ngă̒i kuố mo̭l Mươ̒ng. Ắnh chṷp ta̭i xa̭ Ngo̭c Lâw (La̭c Xơn) 

Hát Dúp thư̭c chất la̒ môô̭ch kuô̭c chiḙ̂n tlo̒, dổi dáp tloong dơ̒i khôổng ha̒ng ngă̒i kuố mo̭l Mươ̒ng. Khôông zan zi̭ê tha fổi dáp kỏ thế tlêênh lú, roo̭ng, tloong nha̒ xa̒n hăi ớ nhê̒w nơi khác, chư̒ hát tl dảm ma. Xư̭ khác biḙ̂t dó chỉnh la̒ nhửng lơ̒i tâm ti̒nh, chiḙ̂n tlo̒ ản "fố nha̭c” cho rêênh kỏ zai diḙ̂w, vâ̒n nhi̭p khiển ngươ̒i hát "khăi kha̒”. Tlước ni tloon kác la̒ng mươ̒ng dê̒w kỏ nhửng ngươ̒i hát Dúp zói ản zân la̒ng iêw mển va̒ kỉnh tloo̭ng, thâ̭m chỉ la̒ tôn xu̒ng. Mối khi tloong la̒ng kỏ hô̭i he̒, lḙ̂ thết dê̒w ản xăn dỏn. Tiêw chỉ deẻnh zả ngươ̒i hát hăi, hát dúp zói khả la̒ khắt khe, wa̒i wiḙ̂c kỏ zoo̭ng hát tlơ̒i cho ko̒n fái hwa̭t ngôn, ửng tác leenh nhửng kâw hát kỏ vâ̒n, nhi̭p va̒ chất thơ. Vi̒ xư̭ hấp zâ̭n kúo hát Dúp ma̒ tlước ni rất nhê̒w kuô̭c hát thâw dêm dêểnh tlảng. Nhê̒w ngươ̒i vi̒ mê xăi thiểng hát kuố kha̒ ma̒ rêênh ôông, rêênh vơ̭.

Kṷ Bu̒i Thi̭ Ưw, xỏm Rên, xa̭ Za Mô hwiḙ̂n Tân La̭c khinh tha va̒ ká lêênh ớ meénh dất xỏm Mu̒l, xa̭ Fủ Kươ̒ng – môô̭ch tloong nhửng kẳi nôi ruôi zươ̭ng nhửng ngươ̒i hát Dúp nối thiểng kuố vu̒ng Mươ̒ng Bi. Thew thiểng kṷ nháw, bớ khi̒ lêênh răm, khẩw thối, kṷ nhơ da̒ ản lă̭n baw tloong kác kâw hát Dúp thẳm dươ̭m ti̒nh ngiḙ̂, ân ti̒nh. Ka̭ng iểng ka̭ng thẩm thiể, kỉnh fṷc nhửng da̒n eenh, da̒n chi̭, rô̒i bớ khi̒ no̒ nhửng kâw hát Dúp da̒ dă̭ng la̭i tloong tâm chỉ kuố dưở rét ớ la̒ng Mươ̒ng. Lêênh chỉn, lêênh mươ̒l bắt dâ̒w hát Dúp, rô̒i mươ̒i bốn, mươ̒l răm thuối bắt dâ̒w tham za hát Dúp zaw zwiên. Dêểnh thuối mươ̒l thảm, hal mươl. Tloong zi̭p kṷ di tham za zân kôông vớ dươ̒ng da̒ ti̒nh kơ̒ kă̭p va̒ fái fái loo̒ng chẩw mêê̒nh vi̒ thiểng hát hăi. "Khi̒ kă̭p ngươ̒i hát kỏ lỉ, kỏ ti̒nh, kỏ vâ̒n diḙ̂w thi̒ hảw hát hết dêêm dêểnh tlảng kôô̒ng kha̒”. Kṷ Ưw chiê xé.

Vâ̒n diḙ̂w dớ ta̭w nhửng kâw hát hăi, xuôi thai thư̭c chất la̒ kắch zew vâ̒n khânh nhơ thế thơ lṷc bát. Tư̒ thử khẩw kuố kâw tlêênh fái vâ̒n ku̒ng tư̒ thử khẩw kuố kâw chơ̒ 8 chư̭. Kác ngḙ̂ nhân zân zan ku̒ng da̒ áp zṷng ngwiên tắc ni̒ dớ xảng tác nhửng ba̒i hát thiểng Mươ̒ng. Ba̒ Bu̒i Thi̭ Xwân, xỏm Vôi, xa̭ Liên Vṷ nhê̒w năm kwa da̒ xảng tác nhửng ba̒i hát Mươ̒ng. Tloong kuổ xổ gi chép hă̒ng chṷc ba̒i hát kuố ba̒ Xwân dê̒w thew thế lṷc bát.

Chất thơ tloong hát Dúp thể hiḙ̂n ngwiên tác xảng tác nhê̒w kẳi chôổng kha̒ vởi thế lṷc bát, ko̒n ản thê shiḙ̂n kwa kác hi̒nh ắnh ản lảng ma̭n hwả hăi kác fép tu tư̒ ma̒ nhửng ngươ̒i hát ớ Mươ̒ng khẻw lẻw xứ zṷng. Tloong rỉ nhửng hi̒nh ắnh hwản zṷ, ấn zṷ, ngươ̒i dưở tlai da̒ maa̭nh hi̒nh ắnh de̒n ki̒ dớ ngâ̒m bôô̭c lô̭ ti̒nh kám ku̒ng ngươ̒i môô̭ng za̭ "Xin fép kẳi boỏng de̒n ki̒/ Chở cho kwa lưở, lơ̭ thi̒ ma̒ khơi”...

Tỏm la̭i chỉnh kắch zaw vâ̒n mê̒m ma̭i, xứ zṷng kác fép tu tư̒ tinh thể da̒ tawh khức hấp zâ̭n kuố kác kâw hát Dúp kuố ngươ̒i Mươ̒ng. Zu̒ hát Dúp da̒ kỏ xu hưởng tlaa̭ch râ̒n ớ kác khu vư̭c vu̒ng xâw, vu̒ng xa, vu̒ng kaw, xoong vấn ản ba̒ kon ươ chuô̭ng. Dă̭c biḙ̂t tloong kác zi̭p vui xwân, dỏn Thết, lḙ̂ hô̭i zân zan vấn ko̒n vang lêênh kác kâw hát Dúp tha thiết.


Viết Da̒w


KÁC TIN KHÁC


Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.

Xâi zư̭ng Khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, xỏm Lwi̭ Ái

Xa̭ Foong Fủ la̒ bu̒ng tất kuố văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. bán Mươ̒ng Kwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ – pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản ta̒n foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n tang kôô̒ng pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng Khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, xỏm Lwi̭ Ái, hưởng têểnh fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, nơng kaw tơ̒i khôổng mo̭l zân.

Dôô̭c dảw lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭

Ớ bu̒ng Mươ̒ng Chiê̒ng, thi̭ tlẩn Vṷ Bán (La̭c Xơn) kỏ môô̭ch lḙ̂ hô̭i dă̭c xắc ản tố tlức kử 3 năm 1 lâ̒n, di̭ la̒ lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭. Dê̒n ớ tlêênh pơ̭ khôông Pưới, ớ khân khươ̭ keẻnh tôô̒ng Mươ̒ng Tla̒w, thơ̒ 3 bi̭ thâ̒n Kun Zo̒l la̒ mo̭l chwiên báw tlơ̭ nôông ngiḙ̂p, dă̭i zân la̒ tôô̒ng la̒ na̒, tỏn dác tưởi tôô̒ng na̒, kâl lo̭, lôông kâl pôông, chuông pái, báw tlơ̭ muô̒ ma̒ng, ản nhân zân tloong bu̒ng tôn la̒ thă̒nh hwa̒ng.