Chăng tlí kỏ nguô̒n ta̒i ngwiên thiên nhiên hwnag xơ, kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Zaw Tiê̒n ớ bán Xưng, xa̭ Kaw Xơn (Da̒ Bắc) ko̒n lưw zư̭ kho ta̒ng văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c mêê̒nh nhơ: nha̒ ớ, tlang fṷc, thiểng pô̭, chư̭ biết, foong tṷc tâ̭p kwản, nếp xinh hwa̭t… Pớ khăw khi xâi zư̭ng ản mô hi̒nh zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng, ta̒n nét văn hwả tliê̒n thôổng kuố dôô̒ng ba̒w ka̒ng ản báw tô̒n, fát hwi.
Mo̭l Mươ̒ng kỏ tôống zân khổ tlêênh 1,4 tliḙ̂w mo̭l, tâ̭p tlung tlú iểw ớ tính Hwa̒ Bi̒nh pơ̭i tlêênh 500 ngi̒n mo̭l, chiểm tlêênh 63% zân khổ ká thắi tính. Wiḙ̂c tấi thẳn twiên chwiê̒n dă̭i thiểng pô̭, chư̭ biết zân tôô̭c Mươ̒ng tí báw tô̒n pơ̭i fát hwi ta̒n zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng thôốch tḙp kuố zân tôô̭c, fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i… Kwa di̭, kóp fâ̒n la̒ hiḙ̂w kwá Tlương tli̒nh mṷc tiêw kuốc za fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ pơ̭i miê̒n nủi.
Kắnh kwan thiên nhiên hwang xơ, nét xinh hwa̭t kuố kôô̭ng dôô̒ng mo̭l zân tôô̭c Thải chuô bi̭ tác dôô̭ng bới ta̒n kải pớ pên wa̒i kôô̒ng pơ̭i nhi̭p khôổng dô thi̭ hwả. Di̭ la̒ ta̒n kải mo̒ zu kheéch thi̒m ản dố khi têểnh pơ̭i bán Hi̭ch 2, xa̭ Mai Hi̭ch (Mai Châw). Bán nă̒m ỉn dôô̒ng paw tlải khṷ, khải tlước la̒ zoo̒ng hỏl Xiê kweenh năm dác chắi.
Kuổi khảng 10 bươ̒ kwa, ta̒n tôi kỏ zi̭p wê̒l thăm xa̭ Iên Fủ (La̭c Xơn). Niê̒m pui xen lâ̭n tư̭ ha̒w ản dố ớ tlêênh mă̭t kuố kản bô̭, mo̭l zân nơi ni̒ tloong khi zi tích Mải khṷ la̒ng Vă̒nh kuố xa̭ kôô̒ng Hang Xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p ản Thú tưởng Chỉnh fú kôông nhâ̭n la̒ zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t. Thơ̒i zan kwa kôô̒ng pơ̭i wiḙ̂c báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ kuố zi tích, kôông tác twiên chwiê̒n wê̒l zả tli̭ nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” ản ta̒n kác kấp ngă̒nh kwan tâm.