(HBDT) - Ngă̒i 20/12, Xớ VH,TT&ZL tố tlức hô̭i ngi̭ thôông bảw kết kwá xơ bô̭ khai kwâ̭t kháw kố 2 zi tích kấp kuốc za mải khṷ la̒ng Vă̒nh, xa̭ Iên Fủ kôô̒ng pơ̭i hang xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p (La̭c Xơn). Zư̭ hô̭i ngi̭ kỏ lă̭nh da̭w Viḙ̂n kháw kố hoo̭c, Tlung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả, WBNZ hwiḙ̂n La̭c Xơn, WBNZ xa̭ Tân Lâ̭p pơ̭i xa̭ Iên Fủ.
Tiển xi̭ Ngwiḙ̂n Viḙ̂t, Zảm dôốc Tlung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả bảw kảw kết kwá khai kwâ̭t kháw kố 2 zi tích kuốc za hang xỏm Tla̭i kôô̒ng pơ̭i mải khṷ la̒ng Vă̒nh (La̭c Xơn).
Thư̭c hiḙ̂n Kwiết di̭nh xổ 1052, ngă̒i 06/5/2022 kuố Bô̭ VH,TT&ZL wê̒l wiḙ̂c khai kwâ̭t kháw kố, Xớ VH,TT&ZL chí da̭w Báw ta̒ng tính fổi hơ̭p pơ̭i Viḙ̂n kháw kố hoo̭c, Viḙ̂n Ha̒n lâm Khwa hoo̭c xa̭ hô̭i Viḙ̂t Nam. Tlung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả, khai kwâ̭t kháw kố ớ zi tích kấp kuốc za mải khṷ la̒ng vă̒nh ớ xỏm Vă̒nh, xa̭ Iên Fủ kôô̒ng pơ̭i zi tích kháw kố kấp kuốc za hang xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p (La̭c Xơn). Têểnh măi, kôông tác khai kwâ̭t kháw kố 2 zi tích kuốc za i ta̒ hwa̒n thă̒nh. Kết kwá khai kwâ̭t la̒ nguô̒n tư liḙ̂w mởi, kóp fâ̒n la̒ foong fủ thêm nô̭i zung Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh, kóp fâ̒n thiết thư̭c cho kôông tác kí niḙ̂m 90 năm xác lâ̭p, ngiên kửw nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh ớ Viḙ̂t Nam, tôn binh zả tli̭ zi xán văn hwả, tli ân nha̒ kháw kố hoo̭c mo̭l Fáp Madeilen Colani kôô̒ng tư̒ thể hḙ̂ ta̒n kác nha̒ ngiên kửw tiê̒n xứ, kwán lỉ văn hwả tloong pơ̭i wa̒i nước.
Zi tích kháw kố kấp kuốc za mải khṷ la̒ng Vă̒nh, thơ̒i zan khai kwâ̭t pớ ngă̒i 15/5 - 15/10/2022, khai kwâ̭t 4 hủ thám xát kôô̒ng pơ̭i 1 hủ khai kwâ̭t kỏ ziḙ̂n tích 39m2. Ta̒ thi̒m dố dẩw bết kuố môô̭ch xổ pếp kúi, ta̒n kác kṷm xiêng dôô̭ng bâ̭t kôô̒ng ta̒n kác kṷm ho̒n khṷ kuô̭i kỏ thế liên kwan têểnh pu̒ng ớ chể tác kôông kṷ hal miểng chể biển kải ăn kuố mo̭l tiê̒n xứ ớ mải khṷ la̒ng Vă̒nh; ta̒n kác hủ pên wa̒i hang chăng thi̒m ản dố dẩw bết zi tích. Tloong ta̒n hủ khai kwâ̭t pơ̭i thảm xát ta̒ thu ản khổi lươ̭ng khả tư̒ zi bâ̭t, chú iểw la̒ dô̒ khṷ, dô̒ xiêng, dô̒ gổm kôô̒ng nhwiḙ̂n thế; kỏ thêm 7 niên da̭i twiḙ̂t dổi cho zi tích mải khṷ la̒ng Vă̒nh, khăw khi kỏ kết kwá hiḙ̂w chỉnh woo̒ng kâl xḙ kỏ niên da̭i twiḙ̂t dổi khởm nhất ớ zi tích ni̒ lêênh têểnh 25 tliḙ̂w năm kắch ngă̒i măi.
Zi tích kháw kố kấp kuốc za hang xỏm Tla̭i, thơ̒i zan khai kwâ̭t pớ ngă̒i 15/5-15/10/2022, khai kwâ̭t 4 hủ pơ̭i tống ziḙ̂n tích 37m2. Khai kwâ̭t fâ̒n ko̒n la̭i kuố tơ̒ng văn hwả tloong loo̒ng hang xỏm Tla̭i ớ ta̒n kác hủ H2 pơ̭i H3, xác di̭nh tỉnh xảw tlô̭n, mé fa̭m bi ko̒n ngwiên wḙn kuố zi tích; khai kwâ̭t hủ H1 pơ̭i TS 1 pên wa̒i liê̒n kê̒l hang xỏm Tla̭i; thu ản nhỏm kác zi tích pếp kúi, ta̒n kác táng/khổi khṷ kêl lêênh la̒ miểng chể tác kôông kṷ khṷ, xiêng kôô̒ng tư̒ khá năng kỏ liên kwan têểnh hwa̭t dôô̭ng chể biển kải ăn kuố mo̭l tiê̒n xứ; thu thâ̭p ản môô̭ch lươ̭ng mâ̭w fṷc bṷ cho kôông tác fân tích zảm di̭nh niên da̭i twiḙ̂t dổi, ba̒w tứ kôô̒ng fẩn hwa… thu thâ̭p ản khổi lươ̭ng tư̒ zi tích, chú iểw la̒ dô̒ khṷ, dô̒ xiêng kôô̒ng pơ̭i ít dô̒ gổm; kỏ thêm 1 niên da̭i twiḙ̂t dổi cho hang xỏm Tla̭i.
Ớ ta̭i hô̭i ngi̭, ta̒n kác da̭i biếw i ta̒ dê̒ xwất, kiển ngi̭ môô̭ch xổ bẩn dê̒ nhơ: tiếp tṷc cho tliến khai kôông tác ngiên kửw pơ̭i khai kwâ̭t pă̒ng fương fáp bi tư liḙ̂w nhă̒m lḙ̂ mâ̭w fân tích niên da̭i twiḙ̂t dổi mởi cho 2 zi tích; xâi zư̭ng hô̒ xơ dăng kỉ xếp ha̭ng zi xán kấp kuốc za dă̭c biḙ̂t cho 2 zi tích.
Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.
