Ta̒n kác da̭i biếw tlaw dối, tháw lwâ̭n tloong hô̭i tháw.
Zi tích mải dả la̒ng Vă̒nh pơ̭i zi tích hang xỏm Tla̭i la̒ da̭i ziḙ̂n tiêw biếw wê̒l zi xán Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh tlêênh tất Hwa̒ Bi̒nh pô̭ tluổ kôô̒ng pơ̭i Viḙ̂t Nam pô̭ chung. Ni ko̒n la̒ ta̒ zi tích kháw kố kỏ zả tli̭ li̭ch xứ, văn hwả hấp zâ̭n, dôô̭c dảw, la̒ nguô̒n ta̒i ngwiên zu li̭ch kwỉ zả kuố tính tloong zai dwa̭n bớ kướ, hô̭i nhâ̭p pơ̭i liên kết bu̒ng.
Zi tích hang xỏm Tla̭i ản thi̒m dố năm 1975. Hang kỏ niên da̭i 21.000 năm kắch ngă̒i măi pơ̭i ta̒ ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp kuốc za năm 2001. Kwa tư̒ lâ̒n diê̒w tla, thảm xát pơ̭i khai kwâ̭t ản dố khổi tư liḙ̂w khôống lô̒ baw gô̒m kỏ po̭ nhwiḙ̂n thế, xiêng thăng thủ, zi kốt mo̭l, gổm pơ̭i dă̭c biḙ̂t la̒ zi bâ̭ ho̒n khṷ lêênh têểnh ha̒ng ngi̒n hiḙ̂n bâ̭t. Cho têểnh măi, ni la̒ zi tích văn hwả Hwa̒ Bi̒nh kỏ bô̭ zi bâ̭t foong fủ nhất wê̒l kôông kṷ pă̒ng ho̒n khṷ.
Zi tích mải dả la̒ng Vă̒nh ản nha̒ kháw kố hoo̭c mo̭l Fáp M.Colani thi̒m ản dố, khai kwâ̭t pớ năm 1929 pơ̭i ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố kấp kuốc za năm 2004. Zi tích ko̒n zư̭ ản ngwiên tla̭ng môô̭ch fâ̒n tơ̒ng văn hwả kôốc, tlêênh bắch mải khṷ ko̒n khả tư̒ lớp tlâ̒m tích kuố kí dḙ̂ tử. Zi tích kỏ diḙ̂ tơ̒ng zất tă̒i, dởng tố hơ̭p kôông kṷ ho̭n khṷ, gổm, mô̭ tảng kuố kư zân Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh niên da̭i pớ 17.000 - 8000 năm kắch ngă̒i măi…
Wiḙ̂c ản dố khổi lươ̭ng hiḙ̂n bâ̭t foong fủ, tơ̒ng văn hwả tă̒i kôô̒ng ta̒n zả tli̭ mởi tloong hang xỏm Tla̭i pơ̭i mải dả la̒ng Vă̒nh thơ̒i zan kwa i ta̒ tlửng tó ta̒n zi tlí văn hwả Hwa̒ Bi̒nh ớ tính Hwa̒ Bi̒nh ko̒n zất tư̒ bỉ ấn tí thu hút ta̒n kác nha̒ khwa hoo̭c thi̒m têểnh tí ngiên kửw tiếp wê̒l Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Cho dêênh, wiḙ̂c lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c dê̒ ngi̭ xếp ha̭ng zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t kháw kố hoo̭c hang xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p pơ̭i zi tích mải dả la̒ng Vă̒nh, xa̭ Iên Fủ khắng di̭nh tâ̒m kwan tloo̭ng kuố zi tích kháw kố hoo̭c tloong nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh.
Tloong hô̭i tháw, ta̒n da̭i biếw tháw lwâ̭n wê̒l ta̒n zả tli̭ kuố 2 zi tích; kôô̒ng pơ̭i kóp ỉ cho ta̒n ta̒i liḙ̂w kwan tloo̭ng tí la̒ xoong hô̒ xơ khwa hoo̭c tli̒nh Hô̭i dôô̒ng zi xán văn hwả kuốc za, tli̒nh Thú tưởng Chỉnh fú xếp ha̭ng la̒ zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t dổi pơ̭i 2 zi tích kuốc za hang xỏm Tla̭i pơ̭i mải dả la̒ng Vă̒nh.
Hô̭i tháw kỏ ỉ ngiḙ̂ kwan tloo̭ng tí khắng di̭nh zả tli̭ li̭ch xứ, văn hwả kuố 2 zi tích. Kwa di̭ cho dố, ni la̒ minh tlửng cho dẩw bết kố xươ kuố mo̭l ngwiên thwí ớ Viḙ̂t Nam pơ̭i khu bư̭c Dôông Nam Ả; la̒ mởi foong fủ thêm twiển, diếm zu li̭ch li̭ch xứ - văn hwả kuố tính, kết nổl zu li̭ch tloong hḙ̂ thôổng, kóp fâ̒n ta̭w dôô̭ng lư̭c fát tliến KT-XH, nhất la̒ kinh tể zu li̭ch kuố tính Hwa̒ Bi̒nh pô̭ tluổ, bu̒ng Tâi Bắc pô̭ chung. Fṷc bṷ tốt hơn nhu kâ̒w hướng thṷ văn hwả kuố mo̭l zân; la̒ kơ xớ fáp lỉ tí kwán lỉ, báw bḙ̂, tu bố, tôn ta̭w, fṷc hô̒i pơ̭i fát hwi ta̒n kác zi tích. Hô̭i tháw ko̒n kỏ ỉ ngiḙ̂ kwan tloo̭ng cho wiḙ̂c lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c tí dê̒ ngi̭ xếp ha̭ng zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t kuố 2 zi tích.