(HBDT) - Kôô̒ng pơ̭i Mo Mươ̒ng, Chiêng Mươ̒ng, ta̒n kâw hát dổi zaw zwiên, la̒n diḙ̂w Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng tang dâ̒n fát hwi tloong tơ̒i khôổng văn hwả tinh thâ̒n kuố mo̭l zân 4 bu̒ng Mươ̒ng (Pi - Wang - Tha̒ng - Dôô̭ng) kôô̒ng pơ̭i ản tôn binh, kwáng bả ớ tư̒ xư̭ kiḙ̂n văn hwả, hô̭i ziḙ̂n văn ngḙ̂ kuố diḙ̂ fương, kuố tính. Tính lâ̭p pơ̭i tli̒nh hô̒ xơ khwa hoo̭c dê̒ ngi̭ Nha̒ nước gi zănh ngḙ̂ thwâ̭t hát Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za.
Thă̒nh biên têểnh pớ ta̒n kác kâw la̭c bô̭ zaw lưw hát Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng tloong khuôn khố tlươ̒ng tli̒nh fṷc zư̭ng ngă̒i hô̭i xắc puô̒ Chiêng Mươ̒ng chúc Thết tâ̒w xwân, hát zân ka lâ̒n tâ̒w tiên tố tlức ớ xa̭ Thươ̭ng Kôốc (La̭c Xơn).
Khảng 6/2023, pă̒ng tâm hwiết kuố ta̒n mo̭l tlé kôô̒ng thă̒nh biên kâw la̭c bô̭ (KLB) Pổn Mươ̒ng, xa̭ Thươ̭ng Kôốc (La̭c Xơn), môô̭ch xổ KLB hát zân ka Mươ̒ng, KLB Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng zân tôô̭c Mươ̒ng ớ bu̒ng Mươ̒ng Wang pơ̭i Mươ̒ng Pi i ta̒ kwi tṷ tloong tlương tli̒nh fṷc bṷ ngă̒i hô̭i xắc puô̒ Chiêng Mươ̒ng chúc Thết tâ̒w xwân, da̒n ka ta̒i tứ ko̒ ke ôổng khảw pơ̭i hát dủm, hát Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng dân ka zân tôô̭c Mươ̒ng. I ớ tloong tlương tli̒nh fṷc zư̭ng tâ̒i ỉ ngiḙ̂ ni̒, ta̒n ngḙ̂ nhân, ta̒n mo̭l ươ zân ka Mươ̒ng i zaw lưw, hoo̭c hói, hăi dẳi tí thêm ươ ta̒n la̒n diḙ̂w Thươ̒ng dang, Bô̭ mḙng zoong nét thôôch văn hwả tluổ kỏ kuố zân tôô̭c Mươ̒ng.
Kỏ thư̭c tể la̒ tloong ka̭ hát dủm (hát dổi dáp) tô̒n ta̭i khả fố biển thi̒ hát Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng kỏ iểw tổ mai môô̭ch. Ngă̒i măi, tlêênh diḙ̂ pa̒n tính xổ mo̭l hát ản Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng chăng ko̒n tư̒. Kwa kiếm tểm tí xâi zư̭ng bô̭ hô̒ xơ dê̒ ngi̭ zi xán văn hwả fi bâ̭t thế dổi pơ̭i hát Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng, ko̒n zất ót ngḙ̂ nhân, nhơ ta̒n kác mḙ̂: Bu̒i Thi̭ Miên ớ xa̭ Foong Fủ, Bu̒i Thu Tháw ớ xa̭ Mi̭ Hwa̒ (Tân La̭c), Bă̭ch Thi̭ Da̒w ớ xa̭ Xơn Thwí (Kim Bôi), Kwắch Thi̭ Lon ớ xa̭ Ân Ngiḙ̂ (La̭c Xơn) hăi dẳi tư̒ pơ̭i hát dủng la̒n diḙ̂w Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng. Ká thắi tính zwi tli̒ hwa̭t dôô̭ng tư̒ KLB báw tô̒n bán xắc văn hwả, KLB hát zân ka mé fâ̒n tư̒ la̒ ta̒n thă̒nh biên thươ̒ng hăi hát dổi tư̒ hơn. Thew nha̒ ngiên kửw văn hwả zân zan Bu̒i Hwi Voo̭ng ớ xa̭ Hương Nhươ̭ng (La̭c Xơn), Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng la̒ 2 la̒n diḙ̂w zân ka Mươ̒ng kỏ diếm chung la̒ ziḙ̂n xưởng thew lổi hát - pô̭, ngâm - ngơ̭i… kỏ tỉnh tư̭ xư̭ kôô̒ng pơ̭i dổi dáp khươ̭ 2 mo̭l, thươ̒ng la̒ ôông tưở pơ̭i ỉ pả tí thố lô̭ ti̒nh kám; dổi ha̒ kế cho ha̒ tê̒w iểng wê̒l môô̭ch xư̭ kiḙ̂n pui, puô̒n no̒ di̭; hăi la̒ tôi ôông tưở, ỉ pả ni̒ hwả thân paw môô̭ch kâw tliḙ̂n kố kỏ ta̒n kác nhân bâ̭t tloong di̭ kế la̭i kâw tliḙ̂n thew la̒n diḙ̂w kuố Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng; kỏ khi i chí môô̭ch mo̭l hát kế tư̭ xư̭ wê̒l nô̭I niê̒m tloong kuô̭c khôổng kuố mêênh. Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng kỏ zai diḙ̂w thiết tha, zất khỏ hát to, hát kaw zoo̭ng, chí tú cho mo̭l dổi dáp hăi la̒ mo̭l iểng tloong khôông zan hḙp.
Nhơ̒ di̭, ản chwiê̒n tái tổi da tâm ỉ kuố mo̭l hát têểnh pơ̭i ô̭i tê̒w hát dổi kôô̒ng pơ̭i nhơ mo̭l tlẳng iểng, chăng kỏ wiḙ̂c hát xoong ka, tốp ka ka̒ng chăng kỏ dôô̒ng ka hát Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng. Nha̒ ngiên kửw văn hwả zân zan Bu̒i Hwi Voo̭ng i pô̭ thêm: Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng chí ản ziḙ̂n xưởng tloong ta̒n ngă̒i pui nhơ dảm kưởi, mơ̒ng nha̒ mởi, mơ̒ng tho̭, tâ̒w năm mởi, ngă̒i hô̭i… Wê̒l khôông zan, diḙ̂ diếm ziḙ̂n xưởng, mo̭l hát Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng thươ̒ng ngô̒i dổi ziḙ̂n ha̒ kwa bâm ha̭w, pa̒n oỏng dác hăi xa hơn la̒ ớ pu̒ng tloong hai pu̒ng wa̒i tlêênh nha̒ xa̒n. Tloong ta̒n ngă̒i hô̭I la̒ng, hô̭i Mươ̒ng, pa̒ kon thươ̒ng hăi tlái chiểw, pă̒i bâm ha̭w hăi la̒ bâm tlu̒ wa̒I pa̭i kó, ớ chơ̒ kôốc kâl pên tlước dê̒n, di̒nh cho ta̒n kă̭p ôông tưở - ỉ pả, ôông tưở - ôông tưở, ỉ pả - ỉ pả ngô̒i hát pơ̭i ha̒. Mo̭l "kổ bẩn” zúp tă̭ch thiểng khể hăi záI dáp cho mo̭l hát kỏ thế ngô̒i hăi choo̭ng xung kweenh. Cho dêênh, mô̭i mo̒ kuô̭c hát Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng ngỏ ản dố pên wa̒i kỏ bé kho̭m mo̭l.
Ta̒n năm khânh ni, tính Hwa̒ Bi̒nh ha i ta̒ la̒ tư̒ zái fáp báw tô̒n pơ̭i fát hwi bán xắc văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Nhă̒m khích lḙ̂ mo̭l zân tham za zư̭ zi̒n zân ka Mươ̒ng, la̒n diḙ̂w Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng tlước ngwi kơ mai môô̭ch, ta̒n kác diḙ̂ fương tang tích kư̭c bớ lớp pơ̭i mơ̒i ta̒n ngḙ̂ nhân tí chwiê̒n dă̭i, thươ̒ng tố tlức ta̒n hô̭i ziḙ̂n văn ngḙ̂, zaw lưw văn ngḙ̂ kṷm, xa̭, ta̒n kác KLB tí ta̒n kác la̒n diḙ̂w zân ka nhơ xắc puô̒, hát dủm, Thươ̒ng dang, Bô̭ meḙng fố biển hơn, la̒ foong fủ tơ̒i khôổng tinh thâ̒n kuố mo̭l zân, zởi thiḙ̂w bán xắc văn hwả têểnh zu kheéch.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.
Tính Hwa̒ Bi̒nh ản hăi dẳi têểnh la̒ bu̒ng tất kỏ bê̒ tă̒i li̭ch xứ, văn hwả, môô̭ch tloong ta̒n kải tlă̭ng kuố mo̭l Viḙ̂t kố, kư tlủ ớ tơ̒ tính khải Bắc mé ta̭p tlung kho̭m nhất ớ tính Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng nê̒n "Văn Hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng i ta̒ kết tinh dêênh kải thôốch kuố bu̒ng tất, kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh
Hwa̒ Bi̒nh la̒ bu̒ng tất kố pớ mâ̭n ngă̒i, kôô̒ng pơ̭i ta̒n tlải khṷ pôl nổl doo̭c thew hưởng Dôông Nam, ti tôi pơ̭i tlải khṷ Tlươ̒ng Xơn ớ pên khải Tâi i ta̒ la̒ tha dêênh tư̒ bô̒n diḙ̂, thung lṷng kôô̒ng hḙ̂ thôổng, thư̭c bâ̭t foong fủ. Ngăl pớ thơ̒i tiê̒n xứ, kon mo̭l i ta̒ khởm té tha khôổng ớ nơi ni̒ tlêênh meénh tất ni̒, tí la̭i môô̭ch nê̒n văn hwả nối thiểng thể zởi - "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” (VHHB).
