(HBDT) - Thơ̒i tiết dẳng noỏng xḙ la̒ cho za xúc, za kâ̒m zám ăn oỏng, zám khức dê̒ khảng cho dêênh lởi bắc bḙ̂nh, xôốc nhiḙ̂t pơ̭i kỏ thế chít, la̒ thiḙ̂t ha̭i wê̒l kinh tể. Cho dêênh, kơ kwan chwiên môn khwiển kảw mo̭l chăn nuôi kâ̒n chú dôô̭ng la̒ ta̒n kác biḙ̂n fáp foo̒ng, chẩng dẳng noỏng cho ta̒n bâ̭t nuôi.

Zấp ni̒, tôống ta̒n za xúc tloong tính ước tlêênh 668 ngi̒n kon, ta̒n za kâ̒m hơn 8,8 tliḙ̂w kon. Pớ tâ̒w năm têểnh măi, chăn nuôi tlêênh diḙ̂ pa̒n tính fát tliến tương dổi ốn di̭nh, chăng kỏ zi̭ch bḙ̂nh ká xắi tha. Thơ̒i zan khânh ni xắi tha tư̒ dơ̭t dẳng noỏng, kẻw za̒i, ắnh hướng chăng nhó têểnh chăn nuôi. Mé, nhơ̒ chú dôô̭ng la̒ ta̒n kác biḙ̂n fáp báw bḙ̂ cho ta̒n bâ̭t nuôi cho dêênh chuô gi nhâ̭n thiḙ̂t ha̭i zo dẳng noỏng la̒ dêênh.

Ta̒n ngă̒i dẳng noỏng thẳn tlớ la̭i, za di̒nh ôông Bu̒i Văn Nho̭, hô̭ nuôi kủi kwi mô lá ớ xa̭ Kwiết Thẳng (La̭c Xơn) i ta̒ fái bâ̭t hḙ̂ thôổng fun xương tưởi maách cho ta̒n bâ̭t nuôi. Ôông Nho̭ cho hăi: Dẳng noỏng la̒ bâ̭t nuôi zám khức ăn, tlḙ̂t mai, nhất la̒ pơ̭i kủi kải. Zo di̭, pên keḙnh wiḙ̂c ka̭ no̒ i thẳm cho kủi, bḙ̂ xinh ku̒m tla̭i kwang khă̭ch, za di̒nh i ta̒ dâ̒w tư hḙ̂ thôổng tưởi fun xương tí la̒ maách cho kủi pơ̭i diê̒w tlính fâ̒n ăn, ha̭n chể cho kủi ăn paw puối pân tlươ.

Za di̒nh chi̭ Bu̒i Thi̭ Ban, xỏm Za Fủ, xa̭ Za Mô (Tân La̭c) fát tliến mô hi̒nh chăn nuôi tôống hơ̭p, gô̒m kỏ tlu bô̭ pẻw, kủi nảng pơ̭i ka. Ta̒n ngă̒i dẳng thẳn, za di̒nh chi̭ tlủ tloo̭ng la̒ ta̒n zái fáp tí báw bḙ̂ ta̒n bâ̭t nuôi. Chi̭ Ban cho hăi: Ha̒ng ngă̒i, tôi thẳm cho kủi pơ̭i zo̭n bḙ̂ xinh ku̒m tla̭i kwang khă̭ch, cho ăn tư̒ paw ka̭ pân khởm pơ̭i pân khuô̭ng thổl, zám cho ăn paw ka̭ puối pân tlươ. Pơ̭i lḙ̂ lả kâl ấp paw mải proximăng tí chẩng noỏng cho bâ̭t nuôi. Dổi pơ̭i pu̒ng nuôi tlu, za di̒nh tá hết ba̭t tha tí ku̒m thwảng xỏ. Ko̒n ta̒n ka nuôi thi̒ lơ̭i zṷng poỏng kâl, kwâl lải thá ka tí dám báw thôông thwảng.

Ta̒n zái fáp ni̒ ản za di̒nh chi̭ Ban, ôông Nho̭ la̒ i khwiển kảw kuố ngă̒nh tlức năng. Thew dôô̒ng chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twẩn, Tlướng foo̒ng Chăn nuôi pơ̭i Thủ i (CN&TI), Tli kṷc CN&TI tính cho hăi: Thơ̒i tiết dẳng noỏng thẳn, xg chwiến mươ to la̒ diê̒w kiḙ̂n tí bu̒ng fát môô̭ch xổ zi̭ch bḙ̂nh, nhất la̒ bḙ̂nh tṷ hwiết tlu̒ng tlêênh tlu, po̒. Thư̭c tể, muô̒ dẳng noỏng năm 2022, tlêênh diḙ̂ pa̒n xa̭ Tân Few pơ̭i xa̭ Tiê̒n Foong (Da̒ Bắc) i ta̒ xắi tha zi̭ch bḙ̂nh tṷ hwiết tlu̒ng kôô̒ng pơ̭i 28 kon tlu, po̒ bi̭ ổm, chít. Thew zư̭ bảw kuố Tlung tâm Zư̭ bảw khỉ tươ̭ng thwí văn kuốc za, thơ̒i tiết dẳng noỏng ziḙ̂n biển fức ta̭p, kỏ ngwi kơ ắnh hướng xẩw têểnh chăn nuôi. Zư̭ bảw nê̒n nhiḙ̂t tlung bi̒nh năm 2023 ớ mớc kaw hơn tlung bi̒nh tư̒ năm khwáng 0,5 - 1 dô̭ C. Kỏ nơi dẳng noỏng thẳn kôô̒ng nê̒n nhiḙ̂t kaw nhất tloong ngă̒i pớ 35 - 38 dô̭ C, kỏ pu̒ng tlêênh 38 dô̭ C, mô̭i dơ̭t dẳng noỏng ziḙ̂n tha khwáng 5 - 7 ngă̒i.

Dôô̒ng chỉ Tlướng foo̒ng CN&TI tính nhẩn mă̭nh: Ni la̒ diê̒w kiḙ̂n thơ̒i tiết chăng kỏ lơ̭i la̒ zám khức dê̒ khảng, bâ̭t nuôi kỏ thế bi̭ chít zo kám dẳng, kám noỏng la̒ thiḙ̂t ha̭i wê̒l kinh tể cho xán xwất chăn nuôi. Cho dêênh, mo̭l chăn nuôi ka̭ no̒ i fái tlẳng iểng ti̒nh hi̒nh thơ̒i tiết, áp zṷng ta̒n biḙ̂n fáp foo̒ng, chẩng dẳng noỏng, zi̭ch bḙ̂nh hăi xắi tha paw muô̒ he̒ cho tơ̒ng lwa̭i bâ̭t nuôi. Ku̒m nuôi fái dám báw thôông thwảng, kwang khă̭ch, hơ̭p pơ̭i bâ̭t nuôi. Mo̭l nuôi kỏ thế lơ̭p lả mu̒l, thoóc, kâl zâi lew lêênh tlêênh mải ku̒m tí chẩng dẳng noỏng tlư̭c tiếp; fun dác lêênh mải, fun xương tloong ku̒m pơ̭i bổ tlỉ tú kwa̭t maách, tleẻnh la̒ tăng dô̭ ấm tloong ku̒m nuôi.

Pên keḙnh di̭, tloong ta̒n ngă̒i dẳng noỏng kâ̒n tăng kươ̒ng dô̒ ăn tư̒ da̭m, zám tinh bô̭t, chất pẻw tloong fâ̒n ăn. Dêênh cho bâ̭t nuôi ăn paw ka̭ pân khởm, khuô̭ng maách tlơ̒i. Kung kấp tú dác kwang, maách kỏ kỏ thêm chất diḙ̂n zái pơ̭i cho thêm ta̒n kác vitamin C cho za xúc, za kâ̒m oỏng tí tăng kươ̒ng khức dê̒ khảng. Dổi pơ̭i tlu, po̒, kủi, muô̒ dẳng noỏng dêênh thẳm chái 2 - 3 lâ̒n/ngă̒i tí zám nhiḙ̂t poóc mêê̒nh pơ̭i foo̒ng chẩng ta̒n kác bḙ̂nh wa̒i ta. Ta̒n ngă̒i dẳng noỏng tloong ka̭ nhiḙ̂t dô̭ thươ̒ng kaw nhất pớ 12 - 16 zơ̒ tloong ngă̒i. Tloong khwáng thơ̒i zan ni̒, mo̭l chăn nuôi chăng dêênh thá tlu, po̒, tí cho tlu, po̒ ngí, nhốt la̭i ku̒m hăi ớ ta̒n miểng kỏ poỏng maách, kâl xeenh. Tăng kươ̒ng bḙ̂ xinh, tấi ku̒m tla̭i pơ̭i dô̒ chăn nuôi, di̭nh ki̒ fun thuốc khứ tlu̒ng, tiêw dôô̭c tí chẩng kon mul moo̒ng, huô̒i, mo̭i… la̒ ta̒n tác nhân chwiê̒n pơ̭i la̒ dêênh bḙ̂nh tlg muô̒ he̒.