Hơn 10 năm kwa, wâ̒n kam i ta̒ zoong la̭i kuô̭c khôổng xung túc cho nha̒ ôông Ngwiḙ̂n Văn Tlươ̒ng, xỏm Zḙ̂, xa̭ Bắc Foong (Kaw Foong).

La̒ po mo̒ ziḙ̂n tích kam zám thẳn? 

Kâl kam i ta̒ kỏ tlêênh tất Kaw Foong hơn nướ thể kí kôô̒ng pơ̭i tư̒ thăng tlâ̒m. Mé chung la̭i, kỏ thế pô̭, têểnh măi chuô kỏ kâl no̒ kỏ thế bươ̭t kwa ản ta̒n zả tli̭ mo̒ kâl kam zoong la̭i dổi pơ̭i xư̭ fát tliến KT-XH kuố meénh tất Kaw Foong. Khwáng 10 năm wê̒l tlước ản cho la̒ zai dwa̭n "hwa̒ng kim” kuố kam Kaw Foong, ka̭ di̭ zả paảnh ka̭ no̒ i ốn di̭nh ớ mớc kaw. Mô̭i mo̒ kâl kam cho thu ká chṷc tliḙ̂w dôô̒ng, wâ̒n kam chí ba̒i ngi̒n m² i zoong la̭i tiê̒n tí khăw mô̭i bṷ thu hwă̭ch. Cho dêênh ta̒n năm 2015 - 2018, nha̒ nha̒, mo̭l mo̭l tố xô ti lôông kam. Mé xoong ta̒n năm khânh ni ha̒ng tlăm ha kam bi̭ chă̭ch tá. Ti khươ̭ thú fú kam Kaw Foong kỏ thế ản dố ta̒n wâ̒n kam pa̭c tí ngă̒i no̒ măi ản thăi thể pă̒ng lwa̭i kâl lôông khác. Zơ̒ng di̭, kải chi tang xắi tha ớ "thú fú” kam nối thiểng kuố tính? 

Tlá lơ̒i kâw hói ni̒, dôô̒ng chỉ Bu̒i Văn Zản, Tlướng foo̒ng NN&FTNT hwiḙ̂n Kaw Foong cho hăi: Zai dwa̭n 2015 - 2018, mo̭l zân tố xô ti lôông kam bi̒ zả kaw. Ni la̒ zai dwa̭n fát tliến "noỏng”, ka̭ di̭ ziḙ̂n tích kam pớ 1.500 ha (năm 2014) tăng lêênh tlêênh 3.000 ha 9năm 2018)/ Mé, bi̒ lôông kam thew foong tla̒w, chăng hăi dẳi bư̭ng ki̭ thwâ̭t lôông, chăm xoóc kam cho dêênh tư̒ wâ̒n "kỏ lôông mé chăng kỏ thu”. Cho dêênh, ta̒n năm khânh ni, khổ ziḙ̂n tích ni̒ puô̭c fái chă̭ch tá tí chwiến la̭i lôông kâl khác. 

Zai dwa̭n 2018 - 2022 i la̒ ka̭ hết tlu ki̒ khai thác kuố tư̒ ziḙ̂n tích kam ản lôông tloong thơ̒i diếm pớ 2008 - 2013. Bi̒nh kwân mô̭i năm kỏ khwáng 400 - 500 ha kam hết tlu ki̒ khai thác hăi la̒ fái khu bâ̭nh pắt puô̭c fái hwí. Tí tiếp tṷc lôông kam, ta̒n ziḙ̂n tích hết tlu ki̒ khai thác puô̭c fái lwân kănh, kái ta̭w tất thew kwi tli̒nh ki̭ thwâ̭t. Cho dêênh ta̒n ziḙ̂n tích ni̒ ản mo̭l zân lôông chuổi pơ̭i môô̭ch khổ lwa̭i kâl khác tloong khwáng 3 - 4 năm, tlước khi tiếp tṷc tải kănh kâl kam "pớ ka̭ pắt tâ̒w lôông kam (ta̒n năm 60 kuố thể kí tlước) têểnh măi i ta̒ kwa 4 - 5 tlu ki̒ lôông tải kănh. Tlu ki̒ khânh ni nhất la̒ kỏ ziḙ̂n tích lôông ká nhất, cho dêênh ka̭ hết tlu ki̒ kănh tác thi̒ ziḙ̂n tích fái hwí ti tí lôông la̭i i tư̒ nhất” - dôô̒ng chỉ Bu̒i Văn Zản, Tlướng foo̒ng NN&FTNT cho hăi. 

Chăng chí kă̭n la̒ tlu ki̒ kănh tác ká nhất mo̒ tloong zai dwa̭n ni̒ fái tâ̭p tlung tí khắc fṷc ta̒n ha̭n chể, tô̒n ta̭i tloong kwả tli̒nh fát tliến kam mẩi chṷc năm kwa, tảng kế la̒ tloong zai dwa̭n fát tliến "noỏng”. Tloong Kwiết di̭nh khổ 2078/QĐ-UBND, ngă̒i 16/9/2021 kuố WBNZ tính wê̒l wiḙ̂c fê zwiḙ̂t Dê̒ ản tải kănh kâl ăn tlải kỏ mủi tính Hwa̒ Bi̒nh zai dwa̭n 2021 - 2025, hưởng têểnh năm 2030 i ta̒ chí ho̭ tỉnh tất iểw fái la̒ tải kănh kâl ăn tlải kỏ mủi, táng pô̭ ớ ni la̒ kâl kam. Dổi pơ̭i bu̒ng kam Kaw Foong, kwả tli̒nh kănh tác lô năm, xứ zṷng tư̒ pṷn pỏn bô kơ, thuốc báw bḙ̂ thư̭c bâ̭t hwả hoo̭c… la̒ cho ziḙ̂n tích tất kẩng, bất kết kẩw; hḙ̂ bi xinh bâ̭t tất nge̒w na̒n, tích lwi̭ tư̒ nguô̒n khu bâ̭nh, ngwi kơ ắnh hướng tư̒ têểnh mṷc tiêw fát tliến pê̒n bư̭ng kâl ăn tlải kỏ mủi. 

Cho dêênh, wiḙ̂c tliến khai dê̒ ản tí fát tliến pê̒n bư̭ng pơ̭i za tăng chuô̭i zả tli̭ tloong xán xwất kâl ăn tlải kỏ mủi tâ̭p tlung, dôô̒ng bô̭ pơs khâw tố tlức xán xwất tí thu hải, xơ chể, chể biển, báw kwán pơ̭i tiêw thṷ xán fấm. Tloong di̭, tâ̭p tlung tải kănh kâl ăn tlải kỏ mủi tlêênh diḙ̂ pa̒n hwiḙ̂n Kaw Foong kôô̒ng pơ̭i kâl kam, kwít kwi mô khwáng 1.500 ha. 

Thăi tối dớ fát tliến pê̒n bư̭ng 

Pên keḙnh ta̒n wâ̒n kam fái chă̭ch tá bi̒ thư̭c hiḙ̂n tải kănh pơ̭i tư̒ ta̒n lỉ zo khác, zấp ni̒ i ko̒n tư̒ wâ̒n kam tang zoong la̭i nguô̒n thu nhâ̭p ốn di̭nh cho mo̭l zân ớ hwiḙ̂n Kaw Foong "Kâl kam ta̒ la̒ thắi tối tơ̒i khôổng kuố ta̒n tôi. Nểw chăng kỏ kâl kam kỏ lḙ tơ̒i khôổng kuố pa̒ kon ko̒n tư̒ bất bá, lo twan”, di̭ la̒ thiểng kế kuố ôông Ngô Thănh Hwẩn, Tlướng xỏm Zḙ̂, xa̭ Bắc Foong. Tlước khi kâl kam hiḙ̂n ziḙ̂n ớ xỏm Zḙ̂ i nhơ ớ ta̒n bu̒ng Kaw Foong ká hôô̭ng, tơ̒i khôổng mo̭l zân ko̒n tư̒ khỏ khăn, thiểw thổn. Tloong kỉ ức kuố ôông Hwẩn kôô̒ng pơ̭i mo̭l zân nơi ni̒, Zḙ̂ tơ̒ng la̒ xỏm nge̒w, nha̒ kước xơ xa̒i, wâ̒n tô̒l hươ̒m twa̒n kâl lăw. Khwáng 20 năm tlớ la̭i ni, xỏm Zḙ̂ i ta̒ tiển nhănh tloong xâi zư̭ng nôông thôn mởi. Pớ ta̒n nha̒ thuô̭c ziḙ̂n nge̒w tỏl, thu nhâ̭p bấp bêênh, tư̒ nha̒ i ta̒ kỏ thu nhâ̭p pớ ba̒i tlăm tliḙ̂w dôô̒ng têểnh ká tí dôô̒ng. Kết kwá kỏ ản fâ̒n tư̒ zo kâl kam zoong la̭i. 

Nha̒ ôông hwẩn la̒ môô̭ch tloong hơn 20 nha̒ zân xỏm Zḙ̂ tang gẳn pỏ pơ̭i kâl kam. Wâ̒n kam kuố nha̒ ôông Hwẩn i ta̒ cho thu năm thử 8, bi̒nh kwân mô̭i mo̒ năm khwáng 400 tliḙ̂w dôô̒ng. Tloong kâw tliḙ̂n wê̒l hă̒nh tli̒nh gẳn pỏ pơ̭i kâl kam, ôông Hwẩn cho hăi: "Kỏ ka̭ chă̭l thew foong tla̒w, lơ̭i nhwâ̭n cho dêênh ta̒n tôi la̭m zṷng thuốc báw bḙ̂ thư̭c bâ̭t tloong chăm xoóc kâl lôông. Ta̒n năm tlớ la̭i ni, ka̭ ta̒ ươ kâl, xác di̭nh ni la̒ ménh tất an tơ̒i, ớ kiếp kuố mêê̒nh thi̒ pê̒n bư̭ng hăi chăng la̒ zo mêê̒nh hết. Mẩi năm năi, wiḙ̂c xứ zṷng thuốc báw bḙ̂ thư̭c bâ̭t i ta̒ zám tư̒, nha̒ tôi i nhơ ủn ma̭ng tlêênh chơ̒ ngiên kửw, áp zṷng kắch xán xwất kam hư̭w kơ, nhơ kó thi̒ fái fát pă̒ng mẳi, pṷn pỏn chwiến pớ pṷn hwả hoo̭c la̭i hư̭w kơ bi xinh”. 

Ớ xỏm Zḙ̂, ta̒n tôi kỏ zi̭p thăm wâ̒n kam hôô̭ng 8.000m² kuố nha̒ ôông Ngwiḙ̂n Văn Tlươ̒ng. Hôốc la̒ wâ̒n hôô̭ng bới bi̒ ta̒n kâl kam tloong wâ̒n kuố nha̒ ôông Tlươ̒ng i ta̒ pước paw năm thử 16. Nhḙ tha, pơ̭i kâl kam ớ thuối ni̒ ta̒ kha̒ kô̭i, mé nhơ̒ pa̒n thăi chăm xoóc tâ̭n tâm kuố ôông pa̒ ôông Tlươ̒ng, wâ̒n kam i kử khả la̒ "xuung khức”. Thew ôông Tlươ̒ng kỏ thế khai thác thêm 4 - 5 năm nươ mơ̭i fái tải kănh. Zoong ta̒n tôi thăm wâ̒n kam tli̭w tlải, ôông Tlươ̒ng cho hăi ká wâ̒n ta̒ kỏ thương lải paw tă̭ch muô pớ khảng tlước. Hơn chṷc năm kwa, na̒h ôông chăng lo tâ̒w tha bới bi̒ kỏ tư̒ môit kwen. Tloong thơ̒i ki̒ wa̒ng, ka̭ kam ản muô̒, zả paảnh kaw, mô̭i mo̒ năm nha̒ ôông Tlươ̒ng thu tlêênh 1 tí dôô̒ng. Mẩi năm khânh ni, bi̒nh kwân mô̭i mo̒ năm thu khwáng 500 tliḙ̂w dôô̒ng pớ lôông kam pơ̭i tlải cheenh. 

"Lôông kam to̒i hói fái hăi dẳi bư̭ng ản ki̭ thwâ̭t chăm xoóc tí kâl ka̭ no i khwé, cho năng xwất ốn di̭nh. Tư̒ hô̭ ản dố zả kam duô ha̒ lôông mé tả chăng kỏ thu, fái chă̭ch tá bi̒ chăng hăi dẳi ản kwi tli̒nh, thiểw bổn dâ̒w tư. Dổi pơ̭i ta̒n nha̒ lôông ta̒ lô năm nhơ ta̒n tôi, wa̒i kinh ngiḙ̂m thi̒ mêê̒nh i fái ươ kâl thi̒ kâl mởi zoong la̭i hiḙ̂w kwá kinh tể kaw cho mêê̒nh” - ôông Tlươ̒ng nhẩn mă̭nh. Bi̒ "ươ” kâl cho dêênh kâl dêênh tư̒ năm, nha̒ ôông Tlươ̒ng tlủ tloo̭ng lôông kam hư̭w kơ, xứ zṷng ta̒n xán fấm xinh hoo̭c, pṷn hư̭w kơ bi xinh tí chăm xoóc wâ̒n kam. 

Wiḙ̂c thăi tối wê̒l kắch ngẳm ngi̭ kuố ôông Tlươ̒ng, ôông Hwẩn la̒ tất iểw, iểw tổ khôổng ko̒n dổi pơ̭i mo̭l lôông kam, bu̒ng lôông kam Kaw Foong tí hưởng têểnh mṷc tiêw pê̒n bư̭ng. Tloong Dê̒ ản tải kănh kâl ăn tlải kỏ mủi tính Hwa̒ Bi̒nh zai dwa̭n 2021 - 2025, hưởng têểnh năm 2030 dê̒ tha ta̒n tlí tiêw kṷ thế kâ̒n la̒ ản cho tơ̒ng zai dwa̭n. tloong di̭ nhẩn mă̭nh môô̭ch tloong ta̒n nhiḙ̂m bṷ kwan tloo̭ng la̒ hi̒nh thă̒nh bu̒ng lôông hôô̭ng, dám báw nguô̒n kung dôô̒ng tê̒w wê̒l chất lươ̭ng, mâ̭w ma̭ xán fấm, tú ngwiên liḙ̂w kung kấp cho ta̒n kânh tiêw thṷ tâ̭p tlung kôô̒ng pơ̭i nguô̒n ngwiên liḙ̂w cho kôông ngiḙ̂p chể biển.

KÁC TIN KHÁC

Xán lươ̭ng xơ chể, chể biển thwí xán ha̒ng năm ản khwáng 850 tẩn

Thwát nge̒w bớ mô hi̒nh ruôi oong lể mââ̭ch

Thảw khớ dâ̒w tha cho kâl kai xeenh

Hiḙ̂w kwá bớ tlôông zươ – thew tiêw chwấn VietGAP ớ xa̭ Mai Ha̭

---

Bỉ thư chi dwa̒n thu ha̒ng tlăm tliḙ̂w dôô̒ng mơ̭i mo̒ năm pớ wiḙ̂c nuôi kả lôô̒ng

Kwa thi̒m hiếw, eenh Ngwiḙ̂n Văn Lân, Bỉ thư chi dwa̒n tố Vôi, fươ̒ng Thải Bi̒nh, TF Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ tâ̭n zṷng diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên khă̭n kỏ kuố kwêl hương, mă̭nh za̭n dâ̒w tư xâi zư̭ng mô hi̒nh nuôi kả lôô̒ng tlêênh loo̒ng hô̒ thwí diḙ̂n Hwa̒ Bi̒nh, tlớ thă̒nh tẩm gương lảng wê̒l khới ngiḙ̂p kuố thănh niên tlêênh diḙ̂ pa̒n.

Thúc tấi fát tliến, nơng kaw hiḙ̂w kwá kinh tể tâ̭p thế

Kinh tể hơ̭p tác chăng tlí zúp ốn di̭nh pơ̭i fát tliến xán xwất, kinh zwănh mo̒ ko̒n la̒ tha ản wiḙ̂c la̒, tăng thu nhâ̭p, hô̭ tlơ̭ xwả tỏl, zám nge̒w, ốn di̭nh tơ̒i khôổng kuố thă̒nh biên. Thơ̒i zan kwa, xác di̭nh bai tlo̒ kôô̒ng pơ̭i tâ̒m kwan tloo̭ng luố fát tliến kinh tể tâ̭p thế (KTTT), tlêênh kơ xớ ta̒n kwi di̭nh kuố Tlung ương, tính Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ lâ̭p ban hă̒nh ta̒n tlỉnh xắch hô̭ tlơ̭, ta̭w dôô̭ng lư̭c thúc tấi KTTT fát tliến. Kwa di̭ toỏng kóp kwan tloo̭ng paw fát tliến KT-XH kuố diḙ̂ fương.

Thú tưởng Chỉnh fú Fa̭m Minh Chỉnh zư̭ lḙ̂ khới kôông zư̭ ản “Nha̒ mẳi xán xwất, chể ta̭w ta̒n lwa̭i báng mă̭ch in diḙ̂n tứ” ớ Khu kôông ngiḙ̂p Pên Pơ̭ chiêw Khôông Da̒

Tliến khai kôông tác dẩw tlănh chẩng puôn lâ̭w, zan lân thương ma̭i pơ̭i ha̒ng zá

Tôống zư nơ̭ bổn wí thác da̭t ản tlêênh 4.920 tí dôô̒ng

Bu̒i Di̒nh Văn – gương lảng fát tliến kinh tể

Tloong ta̒n năm kwa, foong tla̒w dwa̒n biên, thănh niên bươ̭t khỏ la̒ kinh tể ản thuối tlé xa̭ Lô̭ Xơn, hwiḙ̂n Tân La̭c tích kư̭c hướng ửng. Ngă̒i ka̒ng kỏ tư̒ dwa̒n biên, thănh niên pă̒ng khát boo̭ng bươn lêênh la̒ ză̒w, zảm ngẳm ngi̭, zảm la̒ ti lêênh pớ hal pa̒n thăi tlẳng tí tlớ thă̒nh ta̒n thănh niên tiêw biếw la̒ kinh tể zói kuố hwiḙ̂n.