Theo rà soát của Phòng Dân số (Trung tâm Y tế huyện), trong 9 tháng năm 2021, toàn huyện có 216 trẻ sinh ra là con thứ 3 trở lên. Một số xã có tỷ lệ sinh con thứ 3 cao như: Liên Sơn 46 trẻ, Cao Dương 30 trẻ, Thanh Sơn 28 trẻ, Thanh Cao 25 trẻ,  Hòa Sơn 20 trẻ… So với cùng kỳ năm 2020 là 211 trẻ cho thấy thực trạng này không giảm mà còn có xu hướng gia tăng. Thực trạng trẻ sinh ra là con thứ 3 trở lên diễn ra ở tất cả các xã, thị trấn của huyện và là thách thức lớn đối với ngành y tế.

Trước thực tế trên, mặc dù huyện đã triển khai nhiều hoạt động, giải pháp nhằm giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên nhưng vẫn gặp một số khó khăn. Công tác tuyên truyền được thực hiện bằng nhiều hình thức, hoạt động nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của người dân, dù vậy, nhiều trường hợp biết, hiểu rõ về chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) nhưng vẫn cố tình sinh thêm con. Có trường hợp đảng viên sinh con thứ 3; nhiều gia đình còn tư tưởng sinh đông con để vui cửa vui nhà hay để "nối dõi tông đường”, một phần khác do bị nhỡ kế hoạch nên quyết định để sinh, tâm lý chủ quan… Bên cạnh đó, với trường hợp là cán bộ, đảng viên sinh con thứ 3 trở lên đã có nhiều hình thức xử lý kỷ luật, những đối tượng khác như gia đình làm nông nghiệp, kinh doanh… chưa có chế tài xử lý phù hợp. Hiện nay, toàn huyện có 146 cộng tác viên (CTV) dân số. Đội ngũ CTV ít được tham gia tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ; sau sáp nhập, số lượng CTV dân số giảm, phải kiêm nhiệm nhiều công việc, kinh phí hỗ trợ thấp ảnh hưởng đến tâm lý, chất lượng công việc, hiệu quả tuyên truyền…

Đồng chí Nguyễn Thị Thu Hà, Trưởng phòng Dân số (Trung tâm Y tế huyện) cho biết: "Trong thời gian tới, để giảm tình trạng sinh con thứ 3 trên địa bàn, các cấp, ngành, đoàn thể cần phối hợp để công tác tuyên truyền đạt hiệu quả, vận động gia đình chấp hành tốt chính sách DS-KHHGĐ. Cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phát huy vai trò gương mẫu; các cơ quan, đơn vị xử lý nghiêm, đúng quy định những trường hợp sinh con thứ 3 trở lên. Tăng cường vận động, khuyến khích, hướng dẫn người dân sử dụng các biện pháp  tránh thai…”.

Trong 9 tháng năm 2021, Lâm Sơn là xã có số lượng trẻ sinh ra là con thứ 3 trở lên thấp nhất  huyện với 3 trẻ ở các xóm: Đoàn  Kết, Rổng Vòng, Rổng Tằm. Đáng chú ý, xóm Rổng Cấn là địa bàn nhiều năm liền không có trường hợp sinh con thứ 3 trở lên. Đồng chí Hoàng Thị Đông, cán bộ chuyên trách dân số xã chia sẻ: "Để kiểm soát tình trạng sinh con thứ 3, cấp ủy, chính quyền xã tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, xây dựng kế hoạch tuyên truyền phù hợp với từng thời điểm. Cùng với đó nắm chắc tình hình thực tế, rà soát thông tin dân số, số lượng các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ, nắm bắt tâm lý của các cặp vợ chồng có nguy cơ sinh con thứ 3… Vận động, khuyến khích người dân sử dụng các biện pháp tránh thai. Xác định công tác tuyên truyền có vai trò quan trọng trong việc giảm tỷ lệ sinh con thứ 3, bên cạnh việc tuyên truyền lồng ghép trong các cuộc họp, hội nghị, cán bộ chuyên trách cùng đội ngũ CTV dân số phát huy vai trò, trách nhiệm, chủ động bám sát địa bàn, "đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng”, nêu ví dụ cụ thể về các gia đình hạnh phúc, ấm no khi dừng lại ở 2 con để nuôi dạy tốt hơn, từ đó vận động, thuyết phục thực hiện tốt KHHGĐ…”.