( HBDT) – Tâ̒ng pước tiển têểnh niê̒n nôông ngiḙ̂p an twa̒n, thâng minh, ta̒n năm tlước ni, kôô̒ng xư̭ hô̭ tlơ̭ kuố kâng nghḙ̂, tư̒ nôô̒ng zân tlêênh diḙ̂ ba̒n tính i ta̒ chăng ngâ̒n nga̭i thăi dối tư zwi xán xwất nôông nghiḙ̂p. I pớ ka̭ dỉ, ta̒n tôô̒ng na̒ hôô̭ng kôô̒ng nôông xán chất lươ̭ng kaw. Ta̒n nôông tla̭i kwi mô dâ̒w tư haa̒ng tí dôô̒ng ản hi̒nh thă̒nh, zoong la̭i thu nhâ̭p pơ̭i tơ̒i khôổng ẩm do cho tư̒ hô̭ nôông zân.
Nôông zân thôn Dôô̒ng Nhất, xa̭ Dôô̒ng Tâm (La̭c Thwí) fát chiển kinh tể pớ mô hi̒nh nuôi ka lḙ̂ tlưởng thew mô hi̒nh khép kỉn, dám báw an twa̒n xinh hoo̭c.
Năm 2018, chi̭ Bu̒i Thi̭ Li̭ch, xỏm Hủng, xa̭ Iên Fủ (La̭c Xơn) dâ̒w tư hḙ̂ thôổng ku̒m tla̭i, muô 1.000 kon ka zôổng, nuôi khun kwể, tham za thư̭c hiḙ̂n zư̭ ản nuôi ka thá wâ̒n. Chi̭ Li̭ch cho hăi: Nuôi ka thá wâ̒n kết hơ̭p pơ̭i nuôi khun kwể tâ̭n zṷng ản nguô̒n thức ăn kỏ khă̭n ta̭i diḙ̂ fương, zúp zám chi fỉ thức ăn, tăng hiḙ̂w kwá chăn nuôi, ha̭n chể zi̭ch bḙ̂nh. Khun kwể la̒ nuô̒n thức ăn bố zươ̭ng cho kon ka, kỏ thế thăi thể thức ăn kôông ngiḙ̂p. Nuôi khun kwể i chăng to̒i hói hi̭ thwâ̭t kwả fức ta̭p. Pớ khâi chwiến dối fương thức chăn nuôi ka kết hơ̭p nuôi khun kwể, xán fấm nhúc ka kuố za di̒nh ka̭ no̒ i dám báw kwang khă̭ch, chất lươ̭ng nhúc nhew, hơm cho dêênh ản tư̒ kheéch haa̒ng ươ tluô̭ng. Lơ̭i nhwâ̭n pớ mô hi̒nh ngă̒i kaa̒ng tăng, tí lḙ̂ ka bi̭ haw hṷt zám tảng kế, kân nă̭ng ka̭ zoong ti paảnh bi̒nh kwân ản 2kg/kon.
Nôông zân koong tính taang dâ̒n thăi dối kắch thức, tư zwi xán xwất nôông ngiḙ̂p, tăng kươ̒ng ửng zṷng kwa hoo̭c ki̭ thwâ̭t tí tlớ thă̒nh "nôông zân 4.0”, xâi zư̭ng nê̒n nôông ngiḙ̂p thâng minh thích ửng pơ̭i biển dối khỉ hâ̭w. Tí tơ̒ng pước xâi zư̭ng nê̒n nôông ngiḙ̂p hiḙ̂n da̭i, thơ̒i zan khêênh ni, kác kấp Hô̭i nôông zân (HNZ) tloong tính chăng tlâ̒ng tấi mă̭nh twiên chwiê̒n, bâ̭n dôô̭ng kản bô̭, hô̭i biên fát hwi nô̭i lư̭c, tích kư̭c hoo̭c tâ̭p, ửng zṷng khwa hoo̭c ki̭ thwâ̭t, chwiến dối mô hi̒nh kinh tể, tloo̭ng tâm la̒ fát chiến ta̒n lwa̭i hi̒nh kinh zwănh tôống hơ̭p, zi̭ch bṷ, chể biển…Ta̒n hwa̭t dôô̭ng tư bẩn, dă̭i ngê̒, hô̭ tlơ̭ nôông zân fát chiến xán xwất, kinh zwănh (XXKZ) i chăng tlâ̒ng ản tối mởi wê̒l nô̭i zuung, fương thức, nôông kaw chất lươ̭ng, hiḙ̂w kwá. Hwa̭t dôô̭ng fổi hơ̭p hưởng zâ̭n xâi zư̭ng HTX, tố hơ̭p tác tloong ta̒n li̭nh bư̭c lôông kâl, chăn nuôi thew hưởng liên kết ản ta̒n kác kấp hô̭i kwan tâm thư̭c hiḙ̂n…
Tí zúp hô̭i biên nôông zân (HBNZ) kỏ thêm nguô̒n lư̭c thư̭c hiḙ̂n mô hi̒nh kinh tể, ta̒n kấp hô̭i nô̭ lư̭c la̒ tốt bai tlo̒ "kă̒w nổl”. Thôông kwa hwa̭t dôô̭ng tỉn chấp, íw thác pơ̭i ta̒n ngân haa̒ng. Tloong kwỉ I/2022, ta̒n kấp hô̭i hô̭ tlơ̭ haa̒ng ngi̒n hô̭ nôông zân wăl bổn fát chiến xán xwất kinh zwănh, tôổng zư nơ̭ tlêênh 3.500 tí dôô̒ng. Chú dôô̭ng fổi hơ̭p pơ̭i ta̒n kác xớ, ngă̒nh, zwănh ngiḙ̂p tố chức tâ̭p hwẩn cho hô̭i biên wê̒l khai thác, xứ zṷng internet, ki̭ năng xán xwất nôông ngiḙ̂p xă̭ch pơ̭i bḙ̂ xinh an twa̒n thư̭c fấm. Bâ̭n dôô̭ng hô̭i biên tích kư̭c chwiến dối kơ kẩw lôông kâl, bâ̭t nuôi tí dáp ửng nhu kâ̒w thi̭ tlươ̒ng, kái thiḙ̂n thu nhâ̭p… pớ foong tla̒w nôông zân thi duô XXKZ zói xwất hiḙ̂n tư̒ diến hi̒nh tiên tiển. Tiêw biếw nhơ ta̒n hô̭i biên: Bu̒i Văn Chử, xỏm Bải Chaang, xa̭ Dôông Lai (Tân La̭c); Bu̒i Thi̭ Lan, thôn Dôô̒ng Nhất, xa̭ Dôô̒ng Tâm (La̭c Thwí); Bu̒i Văn Iêm, thôn Bôi Ká, xa̭ Nam Thươ̭ng (Kim Bôi)… Tloong kwỉ kỏ 65.570 hô̭ HBND dăng kỉ zănh hiḙ̂w nôông zân xán xwất zói.
Dôô̒ng chỉ Lê Văn Thă̭ch, Chú ti̭nh HNZ tính cho hăi: Tlước ni, hâ̒w hết ta̭i kác diḙ̂ fương ko̒n áp zṷng fương thức chăm kâl lôông thew kắch thú kâng, ngă̒i măi, kâng ngḙ̂ tưởi tư̭ dôô̭ng, kỏ hḙ̂ thôổng diê̒w hwa̒ nhiḙ̂t dô̭ la̒ maách wê̒l muô̒ he̒, la̒ ẩm wê̒l muô̒ chả, hḙ̂ thôổng kwa̭t thâng xỏ; ta̒n mô hi̒nh xứ lỉ chất thái chăn nuôi nhơ "nuôi kủi tiết kiḙ̂m dác”, "xứ zṷng kâng ngḙ̂ men bi xinh”, "nuôi khun kwẻ xứ lỉ chất thái”, mẳi chiê tắch pṷn”… báw dám kwi tli̒nh chăn nuôi an twa̒n zi̭ch bḙ̂nh, chăng gâi ô nhiḙ̂m môi tlươ̒ng. Ta̒n mô hi̒nh nôông nghiḙ̂p kâng nghḙ̂ kaw ta̭i ta̒n kác hwiḙ̂n: La̭c Thwí, Iên Thwí, Kim Bôi, Lương Xơn, TP Hwa̒ Bi̒nh… la̒ thă̒nh kôông pước dâ̒w kuố nôông zân tính ha koong kwả tli̒nh zoong kâng ngḙ̂ paw kwi tli̒nh XXKZ, chể biển nôông xán haa̒ng hwả. Ni i la̒ tiê̒n dê̒ kăn bán tí nôông zân tơ̒ng pước la̒ chú kâng ngḙ̂, KHKT pơ̭i ửng zṷng paw tơ̒i khôổng, xán xwất haa̒ng ngă̒i, tiển têểnh nê̒ nôông ngiḙ̂p chwiên ngiḙ̂p, hiḙ̂n da̭i hơn tloong tương lai.
Kinh tể hơ̭p tác chăng tlí zúp ốn di̭nh pơ̭i fát tliến xán xwất, kinh zwănh mo̒ ko̒n la̒ tha ản wiḙ̂c la̒, tăng thu nhâ̭p, hô̭ tlơ̭ xwả tỏl, zám nge̒w, ốn di̭nh tơ̒i khôổng kuố thă̒nh biên. Thơ̒i zan kwa, xác di̭nh bai tlo̒ kôô̒ng pơ̭i tâ̒m kwan tloo̭ng luố fát tliến kinh tể tâ̭p thế (KTTT), tlêênh kơ xớ ta̒n kwi di̭nh kuố Tlung ương, tính Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ lâ̭p ban hă̒nh ta̒n tlỉnh xắch hô̭ tlơ̭, ta̭w dôô̭ng lư̭c thúc tấi KTTT fát tliến. Kwa di̭ toỏng kóp kwan tloo̭ng paw fát tliến KT-XH kuố diḙ̂ fương.
Tloong ta̒n năm kwa, foong tla̒w dwa̒n biên, thănh niên bươ̭t khỏ la̒ kinh tể ản thuối tlé xa̭ Lô̭ Xơn, hwiḙ̂n Tân La̭c tích kư̭c hướng ửng. Ngă̒i ka̒ng kỏ tư̒ dwa̒n biên, thănh niên pă̒ng khát boo̭ng bươn lêênh la̒ ză̒w, zảm ngẳm ngi̭, zảm la̒ ti lêênh pớ hal pa̒n thăi tlẳng tí tlớ thă̒nh ta̒n thănh niên tiêw biếw la̒ kinh tể zói kuố hwiḙ̂n.
Thew Bảw kảw Tlí khổ hiḙ̂w kwá kwán tli̭ pơ̭i hă̒nh tlỉnh kôông kấp tính (PAPI) lâ̒n thử 15 ản Tlương tli̒nh Fát tliến Liên hơ̭p kuốc ớ Viḙ̂t Nam tê̒w pơ̭i Tlung tâm Bô̒i zươ̭ng kản bô̭ pơ̭i Viḙ̂n ngiên kửw khwa hoo̭c Mă̭t tlâ̭n Tố kuốc Viḙ̂t Nam kôô̒ng môô̭ch khổ tố tlức tloong nước bươ̒ kôông bổ mởi ni, năm 2023 Hwa̒ Bi̒nh da̭t ản 43,5493 diếm, ớ thử 20/63 tính, thă̒nh tloong ká nước wê̒l Tlí khổ PAPI, tăng 23 bâ̭c xo pơ̭i năm 2022, nă̒m tloong nhỏm tlung bi̒nh – kaw )nhỏm xếp thử 2). Kết kwá ni̒ ản dố ha̒i loo̒ng kuố mo̭l zân pơ̭i hiḙ̂w kwá thư̭c hti tlỉnh xắch, fáp lwâ̭t kuố Nha̒ nước, kwán tli̭ diḙ̂ fương kôô̒ng pơ̭i kung ửng zi̭ch bṷ kôông kuố tlỉnh kwiê̒n ta̒n kác kấp tí fṷc bṷ nhân zân.
