Năm 2013, toàn tỉnh có 36 thôn, bản thuộc diện khó khăn nhất tỉnh với tỷ lệ hộ nghèo rất cao, cơ sở hạ tầng thiết yếu còn thiếu hoặc chưa có, thu nhập và mức sống người dân rất thấp. Bình quân chỉ đạt 4,5 triệu đồng/người/năm, đạt từ 25-30% mức thu nhập bình quân của tỉnh. Cá biệt có thôn dưới mức 3 triệu đồng/người/năm như thôn Kế, xã Mường Chiềng (Đà Bắc), thôn Chếch, xã Đông Lai (Tân Lạc). Tỷ lệ hộ nghèo các thôn, bản cũng rất cao, bình quân tới 60,9% (nếu tính cả hộ cận nghèo thì tỷ lệ này là 84,94%). Cá biệt như thôn Kế, xã Mường Chiềng (Đà Bắc) chiếm 95,6%; thôn Khuộc, xã Cao Răm (Lương Sơn) chiếm 92,6%; thậm chí tới 100% hộ nghèo và cận nghèo như thôn Thung Vòng, xã Do Nhân, huyện Tân Lạc.

Lãnh đạo Ban Dân tộc tỉnh kiểm tra công trình đường giao thông đầu tư vào xóm Sổ, xã Hữu Lợi, huyện Yên Thủy.

Ngày 20/1/2014, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 73/QĐ-UBND phê duyệt Đề án đầu tư, hỗ trợ 36 thôn, bản đặc biệt khó khăn nhất tỉnh. Theo đó xác định nguồn vốn đầu tư là 133,9 tỷ đồng trên cơ sở lồng ghép các nguồn lực để đầu tư, hỗ trợ cho các thôn, bản khó khăn nhất có điều kiện cải thiện cơ sở hạ tầng, hỗ trợ phát triển sản xuất nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống nhân dân, duy trì, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn của 36 thôn, bản khó khăn nhất của tỉnh. Ban Dân tộc tỉnh là đơn vị được giao chủ trì đã phối hợp với các sở, ngành chức năng, chính quyền các địa phương khảo sát, triển khai các nội dung của Đề án và đã đạt những kết quả tích cực trong việc cải thiện, nâng cao đời sống người dân. Tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của các thôn, bản đã đạt được mục tiêu của Đề án, bình quân giảm 5%/năm (bình quân từ 41% (năm 2014) giảm còn 31% năm 2018). Các thôn, bản đã có đường giao thông. 100% thôn, bản có công trình điện; phát triển sản xuất cơ bản đã đáp ứng nhu cầu vốn Đề án với giá trị thực hiện hỗ trợ đạt 100% so với nhu cầu Đề án được duyệt.

Mặc dù vậy, việc thực hiện Đề án còn nhiều khó khăn, nhiều mục tiêu chưa đạt được. Việc bố trí ngân sách đầu tư mới đạt hơn 66,2 tỷ đồng, chiếm khoảng 49% nhu cầu Đề án, trong đó chủ yếu dựa vào nguồn vốn 135. Từ nguồn vốn này đã thực hiện đầu tư xây dựng 38/102 công trình giao thông, thủy lợi, nhà sinh hoạt cộng đồng, điện, giáo dục. Thu nhập bình quân đầu người các thôn, bản mới đạt 50% so với mục tiêu Đề án đề ra. Mới chỉ có 2/36 thôn, chiếm 5,5%, tổng số thôn, bản ra khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn. Vẫn còn trên 50% hạng mục chưa được đầu tư, một số thôn, bản chưa có đường ô tô tới thôn, các công trình nước sinh hoạt hợp vệ sinh chưa được đầu tư, hệ thống trường học, nhà văn hóa thôn, bản, kênh, mương tưới tiêu... còn thiếu và xuống cấp. Các mô hình sản xuất đã bước đầu phát huy hiệu quả nhưng còn ít, tính lan tỏa còn thấp. Trong 2 năm (2017 - 2018), Đề án hầu như không được lồng ghép, bố trí vốn Chương trình 135 và các nguồn vốn khác, ảnh hưởng đến việc thực hiện mục tiêu Đề án, chương trình đã đề ra. Bên cạnh đó, trong 2 năm qua, các thôn, bản đặc biệt khó khăn bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi mưa lũ, thiên tai, sạt lở đất, đã phá hủy cơ sở hạ tầng, sản xuất, khiến đời sống nhân dân các thôn, bản vốn đã khó khăn nay lại càng cơ cực.

Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Hoàng Quang Minh cho biết: Ban Dân tộc phối hợp với các ngành chức năng và UBND các huyện tham mưu UBND tỉnh rà soát đánh giá thực trạng đời sống KT-XH, biến động dân cư, đơn vị hành chính khu vực 36 thôn, bản đặc biệt khó khăn và các thôn, xóm khác trong phạm vi thôn, bản đặc biệt khó khăn theo Quyết định số 900/QĐ-TTg ngày 20/6/2017 phê duyệt danh sách xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu vào diện đầu tư của Chương trình 135 giai đoạn 2017 - 2020, Quyết định số 414/QĐ-UBDT ngày 11/7/2017 phê duyệt danh sách các thôn ĐBKK vào diện đầu tư của Chương trình 135 giai đoạn 2017-2020. Tiếp tục triển khai những nội dung theo Quyết định số 73/QĐ-UBND ngày 20/01/2014 và Văn bản số 427/UBND-NNTN ngày 10/5/2016 của UBND tỉnh. Trong đó sẽ tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo các ngành và địa phương lồng ghép hiệu quả các nguồn vốn Chương trình 135 và Chương trình NTM để đầu tư hạ tầng thiết yếu, chú trọng đầu tư, hỗ trợ phát triển sản xuất, nâng cao ý thức vươn lên thoát nghèo của các thôn, bản khó khăn nhất tỉnh.

Lê Chung