(HBĐT) - Người ta vẫn nói rằng, Quảng Trị là hình ảnh thu nhỏ của cuộc kháng chiến đầy gian khổ, hy sinh của dân tộc Việt Nam. Có thể nói, không có tỉnh, thành nào lại không có con em mình trực tiếp chiến đấu và hy sinh ở mảnh đất này. Vì thế, Quảng Trị đã trở thành quê hương thứ 2, là ngôi nhà chung cho các chiến sỹ kể cả khi còn sống hay đã nằm xuống. Cùng đoàn công tác của Ban chỉ đạo công tác chăm sóc người có công của tỉnh, trong những ngày tháng 7 ý nghĩa, chúng tôi có dịp về Quảng Trị để thắp nén hương tri ân các liệt sỹ.

Các đồng chí thành viên BCĐ chăm sóc người có công của tỉnh thắp hương tưởng niệm các liệt sĩ tỉnh Hòa Bình tại Nghĩa trang liệt sỹ quốc gia Trường Sơn.

Trên địa bàn tỉnh Quảng Trị hiện có tới 72 nghĩa trang liệt sỹ với gần 60 nghìn ngôi mộ, trong đó có 2 nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia là Trường Sơn và Đường 9. Các nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia không chỉ là nơi an nghỉ của các liệt sỹ mà còn là nơi suy tôn, là biểu tượng sáng ngời của ý chí đấu tranh giành độc lập và khát vọng hòa bình của dân tộc ta.

 

 

Từ TP Đông Hà (Quảng Trị), con đường nhựa phẳng lì xuyên qua những triền đồi cao su, keo xanh tốt dẫn chúng tôi đến nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Trường Sơn. Nghĩa trang tọa lạc trên đồi Bến Tắt, cạnh QL15, thuộc địa phận xã Vĩnh Trường, huyện Gio Linh, cách TP Đông Hà khoảng 38 km. Nơi đây từng đặt Sở chỉ huy của Bộ Tư lệnh Trường Sơn tham gia cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, với quyết tâm "đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”, các chiến sĩ Binh đoàn Trường Sơn đã ngày đêm chiến đấu, nhằm bảo đảm thông tuyến, thông hàng, chi viện kịp thời cho Miền Nam. Hàng vạn chiến sỹ đã anh dũng ngã xuống đại ngàn Trường Sơn. Do đó, nghĩa trang được chọn xây dựng tại đây vừa đảm bảo tính tôn nghiêm, vừa gắn kết khăng khít với lịch sử bộ đội Trường Sơn và đường Hồ Chí Minh.

 

Ngay sau khi nước nhà hoàn toàn thống nhất, nghĩa trang được khởi công xây dựng vào ngày 24/10/1975 và hoàn thành vào ngày 10/4/1977. Trong khuôn viên rộng hơn 14 ha, nghĩa trang quy tụ hơn 10 nghìn phần mộ liệt sỹ. Điều đặc biệt chúng tôi nhận thấy khi bước chân vào nghĩa trang đó là không gian xanh mát, yên ả với rất nhiều cây xanh và hoa khiến cho nghĩa trang không có cảm giác lạnh lẽo, u tịch. Đường đi trong nghĩa trang được lát đá, lát gạch và được bóng cây xanh rợp mát bao phủ.

 

Đồng chí Hồ Tất ái, Trưởng Ban quản lý nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Trường Sơn cho biết: Đây là công trình đền ơn, đáp nghĩa đồ sộ nhất, quy mô nhất, có tính nghệ thuật cao, thể hiện lòng thương nhớ sâu sắc, niềm biết ơn và sự tôn vinh của đất nước đối với những người con trên mọi miền đất nước đã không tiếc máu xương cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng và thống nhất đất nước. Các phần mộ liệt sỹ được quy tập, đặt lớp lớp thẳng hàng, xây kiên cố, có sơ đồ mộ chí, được trông nom, gìn giữ chu đáo. Mộ xếp thẳng hàng tăm tắp nên nhiều người đứng từ xa đã liên tưởng như đó là vành khăn trắng mà đất nước mãi để tang các anh.

 

ở giữa khu trung tâm của nghĩa trang là Đài tưởng niệm bằng đá trắng cao vút uy nghi. Ngay bên trái của tượng đài Tổ quốc ghi công là khu mộ liệt sĩ vô danh với 68 ngôi mộ nằm thẳng hàng. Trong nghĩa trang còn có Đại Hồng chung đặt tại tháp chuông với lời đề từ nổi tiếng của Giáo sư, Anh hùng lao động Vũ Khiêu: "Bát ngát Trường Sơn hồn liệt sĩ/Dạt dào Đông Hải khí anh linh/Ba hồi chiêu mộ rung tâm trí/Muôn dặm non sông nặng nghĩa tình”

 

Xung quanh tượng đài là các khu mộ liệt sĩ được tập trung theo tỉnh, thành phố. Mỗi khu mộ có nhà tưởng niệm với kiến trúc phảng phất hình ảnh đặc trưng các vùng quê, đất nước.

 

 

Cách nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Trường Sơn không xa là nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia Đường 9 (thuộc địa bàn phường 4, thị xã Đông Hà). Nghĩa trang hiện là nơi an nghỉ của hơn một vạn liệt sỹ thuộc bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân du kích và thanh niên xung phong đã từng chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên mặt trận đường 9 và ở đất bạn Lào trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ.

 

Trong kháng chiến chống Mỹ, dọc đường số 9, Mỹ - Ngụy đã cho xây dựng các căn cứ quân sự, cứ điểm và lô cốt nhằm cắt đứt sự chi viện của quân và dân miền Bắc. Do đó, chiến sự trên tuyến đường 9 diễn ra vô cùng ác liệt. Ngoài ra, nơi đây còn giáp ranh với nước bạn Lào nên những người con đất Việt hy sinh khi thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả trên nước bạn Lào đã được đưa về an táng tại đây.

 

Điểm đặc biệt của nghĩa trang Đường 9, là mối thân tình ân nghĩa Việt – Lào được khắc họa rõ nét. Tượng đài chiến thắng đặt tại trung tâm của nghĩa trang đã khắc họa hình ảnh anh bộ đội giải phóng quân Việt Nam với cô thiếu nữ và em bé người Lào mừng chiến thắng sau ngày chiến tranh kết thúc, biểu thị tình đoàn kết giữa 2 đất nước. Ngay phía trước nhà tưởng niệm có 4 cụm tượng ở bốn góc, trong đó có 2/4 cụm tượng thể hiện tình đoàn kết Việt – Lào. Đó là hình ảnh anh bộ đội giải phóng quân cầm khẩu súng B41 cùng kề vai sát cánh bên anh bộ đội chủ lực của Pha – thét (Lào) và hình ảnh tiễn đưa bộ đội giải phóng của ta sau khi hoàn thành nhiệm vụ trên đất bạn Lào, người thiếu nữ Lào đang buộc sợi chỉ đỏ cổ tay của anh bộ đội với tha thiết tình cảm quốc tế gắn bó.

 

Trên quy mô diện tích 13 ha, nghĩa trang quy tụ gần 9.500 mộ liệt sỹ. Trong đó mới có 3.227 mộ liệt sỹ xác định được đầy đủ tên, tuổi, quê quán, còn lại chưa xác định được đầy đủ hoặc chưa rõ tên tuổi. Nghĩa trang được chia thành 14 khu vực liên hoàn theo từng địa phương.

 

Dưới cái nắng tháng 7 miền Trung đổ lửa, đứng giữa Nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia Đường 9 nhìn ra tứ phía chỉ thấy trải dài các phần mộ. Nơi đây còn có những ngôi mộ tập thể an táng hàng trăm liệt sỹ. Mất mát là thế, đau thương là thế nhưng các anh đã được về đây bên nhau, trong vi vu gió là tiếng các anh cười đùa, tiếng bước chân hành quân…