Ông Nguyễn Văn Đề (người đầu tiên bên phải ảnh) giới thiệu về cây dã hương nghìn tuổi.
(HBĐT) - Chúng tôi có dịp trở lại xã Tiên Lục, huyện Lạng Giang (Bắc Giang) để thăm quan cây dã hương ngàn năm tuổi. Trái với lần đầu (năm 2009) khi đến đây trong tiết trời nắng nóng, lần này đến đây, chúng tôi lại gặp mưa rào. Nhưng dù thời tiết thế nào, đoàn chúng tôi cũng thấy thật thoải mái, khi được đứng dưới những tán lá xum xuê, xanh mướt của cây dã hương nghìn năm tuổi để trò chuyện và cảm nhận… Cây Dã Hương đã che nắng, mưa cho bao thế hệ người dân ở đây như thế...và bao đứa trẻ ở quê hương Tiên Lục này đã được lớn lên dưới tán cây ý nghĩa ấy với bao trưa hè mát rượi, bao trò chơi dân gian và những hương vị ngọt ngào của quê hương…
Người chào đón và giới thiệu với chúng tôi về cây dã hương là ông Nguyễn Văn Đề. Ngày nào cũng vậy, ông Đề ở bên cây dã hương để thực hiện nhiệm vụ trông giữ, cung cấp, thu nhận các tư liệu về cây. Ông Đề cho biết: cây dã hương được xác định là một trong những cây dã hương cổ thụ nhất thế giới (đứng thứ 2 sau một cây khác ở Ấn Độ). Các cụ già trong thôn kể lại rằng: từ lâu lắm, từ các đời cụ trước kể lại, cây đã to và đẹp lắm rồi. Trong ngọc phả của thôn còn có ghi rằng, vua Lê Cảnh Hưng (1740-1786) khi đi ngang qua thôn, thấy cây dã hương to, đẹp đã sắc phong cho cây là “Quốc chúa đô mộc dã đại vương”, nghĩa là cây dã hương lớn nhất nước. Sau này, có nhiều đoàn khoa học đến để nghiên cứu và đo tuổi của cụ cây nhưng vẫn chưa tìm ra độ tuổi chính xác.
Cây dã hương nằm cạnh đình Viễn Sơn trong khu di tích thuộc thôn Giữa (xã Tiên Lục). Cây dã hương và đình Viễn Sơn đã "sánh đôi" cùng trải qua nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử. Theo ông Đề kể và những tư liệu lịch sử ghi lại: Vào thập niên 70 của thế kỷ trước, lúc đó miền Bắc có phong trào bài trừ mê tín dị đoan. Đình Viễn Sơn bị phá dỡ để làm HTX mua bán. Nhưng người chịu trách nhiệm chính phá dỡ bị đột tử không rõ nguyên nhân. Tin dữ khi ấy nhanh chóng loan truyền, người trong làng, ngoài xã xôn xao đồn thổi rằng ông này đã bị thánh phạt vì dám xâm phạm đến nơi tôn nghiêm thần bí. Từ đó, không ai còn nghĩ đến việc phá bỏ đình Viễn Sơn. Tuy nhiên, sau đó, ba gian tiền tế phía ngoài của đình vẫn bị biến thành cửa hàng mua bán, được trưng dụng làm lớp học cho con trẻ Tiên Lục rồi làm kho quân khí. Nhưng đến đầu năm 1983, toàn bộ số vũ khí chuyển đi, ngôi đình đã được trả lại chức năng khởi thuỷ của nó.
Khi đình Viễn Sơn được trả lại chức năng khởi thủy thì lại đến lượt cây dã hương gặp nạn. Khi chuyển số vũ khí trong đình Viễn Sơn đi K, người ta đem vứt bỏ giẻ lau súng, đạn ra phía ngoài. Đám trẻ chăn trâu trong làng nghịch ngợm đã lấy giẻ nhét vào các lỗ hổng quanh thân cây dã hương châm lửa đốt. Chúng đâu ngờ thân cây dã hương cổ có một số lỗ thông lên ngọn, khi lửa cháy đã bén thông nhau. Toàn thân cây âm ỉ cháy nhưng vì cháy ngầm nên rất khó phát hiện. Phải đến ngày hôm sau, người dân trong xóm mới phát hiện ra sự việc. Mọi người xúm vào dập lửa nhưng do lửa cháy to, lại cháy âm trong lòng thân cây khổng lồ nên các biện pháp dập lửa thủ công không hiệu quả. Khi đó, chính quyền xã Tiên Lục đã phải nhờ xe cứu hỏa từ trên tỉnh về hỗ trợ. Họ đã phải trèo lên cây, dùng đất bịt hết các lỗ thông khói rồi phun nước ngầm vào thân cây từ dưới lên mới cứu được cây dã hương.
Tại Viễn Sơn vẫn lưu giữ nhưng câu chuyện về sự nổi tiếng của cây dã hương. Người dân tự hào là cây dã hương bén rễ ở đất Bắc Giang mà hương thơm tới tận Bắc Ninh vì dân xóm đạo ở đây đã từng dâng cây thánh giá gỗ dã hương về nhà thờ Bắc Ninh, cây dã hương làng tôi ở đất Bắc mà rễ vươn tới tận Huế vì có vị quan đã từng về tận đây chặt một đoạn rễ để tiến vua, thậm chí có chuyện rằng cây dã hương làng tôi mọc ở nước Nam mà cành sang tận trời Tây" là vì toàn quyền Pháp là Dume cũng từng về đây cưa cành mang về Pháp (?).
Cũng theo lời ông Đề, các bậc cao niên đất Tiên Lục đã nghiệm ra một hiện tượng khá thú vị, đó là mối liên hệ giữa cây dã hương cổ thụ với đời sống xã hội đương thời. Rằng cây dã hương chẳng bao giờ gãy cành vì gió bão. Khi có một cành nào đó già khô rơi xuống nhường lại cho những cành mới vươn lên là đều có những sự kiện trọng đại diễn ra (!?). Cụ thể như năm 1945, cành dã hương đầu tiên mà người dân thấy khô rụng xuống như cánh chim báo tin vui trước thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Cuối năm 1974, cây dã hương rụng cành thứ hai - như thể muốn báo hiệu một mùa xuân đại thắng sắp đến. Sự liên hệ giữa chuyện gãy cành cây dã hương cổ thụ với những sự kiện trọng đại đất nước, nếu có thì cũng chỉ là sự ngẫu nhiên. Tuy nhiên, dưới góc độ khác, điều này cho thấy cây dã hương đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống tinh thần của những người dân nơi đây.
Ông Đề cũng cho biết thêm, từ bao lâu rồi, hội hè, đình đám, việc nước, việc làng dân thôn đều chọn sân đình Viễn Sơn, dưới gốc cây dã hương để bàn định, tiến hành. Cây dã hương đã gắn bó mật thiết với cuộc sống người dân Tiên Lục như vậy.
Hồng Duyên
(Bài viết có sử dụng tư liệu nhiều nguồn)
Ngày 19/4, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức giới thiệu hai cuốn sách "Ngàn năm văn hiến quốc gia Việt Nam” và "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam”.
Phát triển bởi ICT GROUP.
