Trong văn nghệ dân gian truyền thống của người Mường, dân ca, dân vũ, dân nhạc là một kho tàng đồ sộ và quý báu và thành phần không thể thiếu góp phần quan trọng hình thành bản sắc văn hóa độc đáo dân tộc Mường Hòa Bình. Do đó, công tác bảo tồn và phát huy luôn được các cấp, ngành, đặc biệt là chính đồng bào dân tộc Mường trân trọng lưu giữ.

Xóm Bưng 2, xã Thu Phong, huyện Cao Phong bảo tồn, lưu giữ dàn chiêng truyền thống của dân tộc Mường.

Được treo trang trọng trong nhà văn hoá xóm Bưng 2, xã Thu Phong, huyện Cao Phong là dàn chiêng gồm 12 chiếc và một dàn nhạc cụ dân tộc gồm 6 loại nhạc cụ truyền thống của dân tộc Mường như: sáo, nhị, cò ke… Giới thiệu với chúng tôi về dàn nhạc cụ này, ông Bùi Văn Biện, Trưởng xóm Bưng 2 chia sẻ: Xóm có 100 hộ, 432 khẩu, trong đó đồng bào dân tộc Mường chiếm 98%. Xóm Bưng 2 tự hào vì còn giữ được khá đậm nét bản sắc văn hoá dân tộc Mường như nghề đan lát thủ công, may trang phục; đa số người dân, các cháu nhỏ cũng nghe và nói được tiếng Mường. Đặc biệt, chúng tôi phấn khởi và tự hào khi xóm có dàn chiêng, dàn nhạc cụ dân tộc và nhiều người biết sử dụng thành thạo. Trước nguy cơ nhạc cụ dân tộc nói chung, nhạc cụ dân tộc Mường nói riêng đang bị mai một, chúng tôi đang tập trung truyền dạy để có thêm nhiều các cháu trẻ tuổi biết cách sử dụng những nhạc cụ dân tộc truyền thống này.

Trong sinh hoạt cộng đồng truyền thống người Mường thường sử dụng các nhạc cụ như: chiêng, trống, kèn, sáo bỉ đôi, sáo ôi, sáo trúc (ống kháo), nhị (kò ke), đàn tam, đàn bầu, sập xẹ, chuông, sênh tiền... Ngày nay, ngoài những nhạc cụ truyền thống, người Mường còn sử dụng thêm một số nhạc cụ mới, hiện đại trong các hoạt động lễ hội, biểu diễn, đám cưới, đám hiếu... 

Do những thay đổi trong đời sống xã hội và sự phát triển của công nghệ, việc giữ gìn, phổ biến, trao truyền và phát huy những giá trị đặc sắc về dân ca, dân vũ, dân nhạc truyền thống của người Mường Hòa Bình gặp nhiều khó khăn. Ý thức của một bộ phận người dân trong việc bảo tồn và phát huy dân ca, dân vũ, dân nhạc truyền thống dân tộc còn hạn chế. Việc nghiên cứu, sưu tầm khai thác những giá trị đặc sắc về dân ca, dân vũ, dân nhạc truyền thống của người Mường Hòa Bình thành sản phẩm văn hóa đặc trưng phục vụ khách du lịch chưa hiệu quả. Do đó, việc bảo tồn dân nhạc của người Mường đã và đang được quan tâm.

Bên cạnh đó, người Mường còn tự hào lưu giữ những bài dân ca truyền thống. Dân ca Mường có những làn điệu riêng, mộc mạc, giản dị gần gũi được phát triển trên nền tục ngữ, ca dao, thơ - một trong những thể loại phong phú và đặc sắc nhất của nghệ thuật dân gian Mường. Người Mường hát dân ca trong khi lao động sản xuất, sinh hoạt gia đình, khi tỏ tình nam nữ, hát ru con, hát trong ngày lễ... mang nhiều giá trị tinh thần. Đặc biệt, phải kể đến hình thức diễn xướng trong lễ nghi, tín ngưỡng do các ông Mo, thầy Trượng ở các đám tang, khi làm lễ gọi vía, chứa đựng các dấu tích của thần thoại, truyện thơ, cổ tích, đặc biệt là trong sử thi "Đẻ đất, đẻ nước". Các làn điệu dân ca của người Mường được quan tâm bảo tồn tại nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh thông qua việc tổ chức các câu lạc bộ hát dân ca và các hoạt động văn hóa, văn nghệ tại lễ hội dân gian truyền thống.

Cùng với dân ca, phải nhắc đến dân vũ Mường với các điệu múa khá độc đáo. Hiện nay, người Mường Hoà Bình còn lưu giữ được một số điệu múa cổ có giá trị như: Múa chằm đuống, diễn xướng múa trong nghi lễ Mỡi, múa bông, múa quạt ma, múa kiếm, múa gậy, múa sênh tiền, múa cờ, múa mặt nạ, múa đập nàng khọt... Nghệ thuật múa dân gian Mường đang được tiếp tục nghiên cứu, khôi phục, bảo tồn và phát huy trong các sinh hoạt cộng đồng của người Mường ở Hòa Bình, đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần của người dân.

Để bảo tồn, phát huy dân ca, dân vũ, dân nhạc của người Mường, tỉnh Hoà Bình đang tập trung nguồn lực đầu tư xây dựng Khu Bảo tồn không gian văn hóa dân tộc Mường gắn với phát triển du lịch tại huyện Tân Lạc, trong đó có khu vực sân khấu trình diễn văn hóa Mường. Tổ chức nghiên cứu, sưu tầm các di sản văn hóa có giá trị về lịch sử, khoa học, nghệ thuật, thẩm mỹ của dân tộc Mường để trưng bày giới thiệu, quảng bá. Phục dựng, phát huy các lễ hội truyền thống đặc sắc, trang phục truyền thống, nhà sàn truyền thống, hát dân ca, nghệ thuật chiêng Mường, mo Mường và phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc Mường Hòa Bình.