Đoàn nghệ thuật dân gian các dân tộc Hòa Bình biểu diễn nhiều tiết mục văn nghệ mang đậm chất dân ca Thái trong các chương trình nghệ thuât.
(HBĐT) - Kho tàng dân ca người Thái ở Hòa Bình tập trung vào người Thái ở Mai Châu. Tuy là một vùng người Thái không lớn, song lại có một trữ lượng dân ca rất phong phú.
Hát mo và hát phong tục
Trước hết phải thấy rằng, bản thân hát mo cũng là một loại hát phong tục rồi. Tuy nhiên, vì nó là một phong tục khá đặc biệt, lại có tên riêng được gọi là hát mo. Cũng như ở người Mường, hát mo của người Thái thuộc về nghi lễ tín ngưỡng, tuy vậy, nghi lễ ấy lại dùng lối hát dân ca để thể hiện, cho nên hát mo có thể coi là một loại hình dân ca khá đặc biệt. Đứng ở góc độ này thì hát mo nổi bật nhất được thể hiện ở đám hiếu và đám gọi hồn. Trong đó, mo đám hiếu phong phú hơn cả với những phần như mời hồn đạy, mời hồn hưởng các thứ: trầu, cau, rượu, cam, thuốc lào và dặn rò các thứ. Riêng mo gọi hồn lại không phải chỉ gọi hồn người chết mà còn gọi hồn của cả người sống, do một lý do nào đó mà hồn giận bỏ đi, nếu không tìm cách gọi hồn về, người đó có thể xảy ra tai họa vì hồn đã:
Lạc vào rừng sâu không biết đường về
Chủ ở bản sinh ốm
Chủ ở mường sinh đau
Đặt cỗ lên lưng voi, đi gọi
Đưa cơm lên lưng ngựa, đi kêu
Lời gọi hồn về
Lời đón hồn đến.
Cho nên phải dùng mo để gọi hồn về bằng những lời hát mo tha thiết, bằng sự nồng nhiệt để đón hồn về:
Bố mẹ ở nhà mở cửa chính chờ đón
Con cháu ở nhà mở của sooe chờ mong
Áo đẹp đi gọi hồn về
Áo xanh đi gọi hồn đến
Thấy a0s đẹp đến nhập
Thấy áo mới mọi hồn đến tụ.
Cũng là hát mo, nhưng có một loại hình vui hơn là mo mừng cơm mới với cảnh no đủ sung túc;
Nằm sấp thấy sừng trâu đầy gầm
Nằm ngửa thấy bip bung chất gác
Nằm nghiêng phải, thấy trăm bồ lúa nếp
Nằm nghiêng trái, tháy nghìn bồ ngô chăm
Thóc chiêm đè thóc mùa không thối
Thóc mới nối thóc cũ liền liền.
Hoặc một loại mo khác là mo tết:
Được ăn tết này,
Xin tổ tiên che chở con cháu
Chăm nom con cháu nên tốt.
Cho con gái có áo phơi đầy dây mây,
Cho con trai ăn chung một mâm
Con cái đi làm đông như đi chợ
Gánh lúa tấp nập như mướn thuê.
ở loại hình hát phong tục có phần đa dạng hơn với hát cầu mưa:
trời tức mình làm nắng không mưa
Nay xin nước mưa xuống cày ruộng mạ
Xin nước trời xuống cấy ruộng mùa.
Ngoài ra còn có hát hỏi vợ, hát trong đám cưới:
Tôi lời xin con dâu
Bố mẹ thương cho không
Ông bà ngoại cho lấy
Ơn bố mẹ xin giơ tay cao.
Trong hát phong tục còn có một số bài hát cảm tạ, hát gọi người thương, hát đoàn vui…không đến mức độ dài bản cẩn thận như hát cầu mưa và hát đám cưới.
Hát giao duyên đối đáp (khắp tua):
Đây là loại hình phổ biến và rất phong phú của người Thái, chủ yếu là loại hát đối đáp giữa nam và nữ được diễn ra ở các đám cưới, làm nhà, làm vía,hay những cuộc hội họp cộng đồng… Lối hát đặc sắc này là dịp để các chàng trai, cô gái thi thố tài năng với nhau, từ đó để tỏ tình mà dẫn đến hôn nhân nếu phục nhau, hợp nhau. Nội dung bài hát cho thấy từng bước làm quen nhún nhường giữa trai gái với nhau, rồi giới thiệu về nhau, dần đến chỗ tâm tình, giãi bày tình cảm, tâm tư của mình để tìm sự đồng cảm của nhau. Cũng có lúc người hát trêu đùa, hờn rỗi để thử lòng nhau, tìm hiểu nhau sâu sắc hơn để quyết định chuyện trao duyên gửi phận hay không. Dưới đây ta hãy xem một vài câu đối đáp:
Bên dưới xin lõi đến vua
Bên trên xin lỗi đến trời
Nữ: - Chim cu gáy bên bờ ruộng mạ
Giọng em xấu cất tiếng, chớ cười
Em chỉ sợ nước vỗ bờ, thuyền gãy mái
Nước gợn sóng thuyền chòng chành
Em sợ phí giấc ngũ của anh
Uyên ương lớn nhanh như gió
Được ăn gạo nhà em
Uyên ương lớn nhanh như thổi
Ơn em như thể ở cạnh trăng sao.
Nữ: - Ơn làm chi nói nặng làm chi
Nói nặng làm gì cho lòng đau xót
Cây mía đã mọc mầm
Cột lán đã mọc lá
Xin cho vào Mường thăm người đẹp
Xin cho vào bản thăm người thương
Nữ: - Thương lắm anh ơi
Đường vào Mường em cheo leo
Lối vào bản em lắm lá tai mèo
Ai muốn đi phải bò.
Những lời hát đối đáp cứ như thế mà tăng dần mối thiện cảm, hiểu lẫn nhau để cùng dẫn đến kết quả:
Mời anh vào Mường thăm bản
Mời anh vào bản thăm nhà
Xin anh khoác áo đi trước
Để em đeo giỏ trầu bước sau.
Những lời hát như vậy kéo dài thâu đêm suốt sáng tưởng trừng như không bao giờ có thể ngừng được, lai láng như tình yêu trai gái. Số lượng khắp tua của người Thái vô cùng phong phú.
Những thể loại dân ca khác:
Trong số này có các bài hát dặn (sắng) như hát dặn người yêu, dặn lại Mường…
- Ở lại nhớ
Mảnh đất quê cũ Mường tôi ơi!
- Nhớ em nước mắt nhỏ hai hàng.
- Buồn lắm, sắp xa nhau mỗi người một Mường.
Đôi uyên ương đã quyết nay sắp xa lìa
Hay hát gợi ca nương rẫy, gợi ca ngôi nhà:
- Nương kia chạy dài, rải rộng
Chòi cao thoáng gió hiu hiu
Nương em chẳng thiếu thứ nao.
- Làm nhà hai mươi gian
Máng gỗ lõi hai mươi sải.
Nóc nhà cày bay bay vào đậu
Đồ rau bếp có hai mươi đàn ong về làm tổ…
Ngoài ra, trong kho tàng dân ca Thái có những bài hát kể vui về những chuyện đời thường như hát trách người say, hát bò ăn váy, hát vui ở Mường Thượng, Mường Phương Pa, hát ngẫu hứng và hát đồng giao của lũ trẻ mục đồng…Tất cả những thể loại đó góp phần tạo nên một kho tàng dân ca phong phú và đặc sắc của người Thái.
Ở Hòa Bình còn có dân ca của các dân tộc Dao, Mông, Tày nhưng do điều kiện khai thác và sưu tầm chưa được nhiều nên chưa có sự đánh giá đầy đủ.
HBĐT (tổng hợp)
(HBĐT) - Từ năm 2015 đến nay, với sự đoàn kết thống nhất, cùng nỗ lực vượt bậc của toàn tỉnh, Hòa Bình tiếp tục thu được những kết quả quan trọng trên các lĩnh vực KT-XH, QP-AN, xây dựng hệ thống chính trị. Kinh tế tăng trưởng khá và bền vững, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực; các ngành, lĩnh vực sản xuất đều phát triển. Hoạt động xúc tiến đầu tư trong giai đoạn này được đẩy mạnh, môi trường đầu tư tiếp tục được cải thiện; kết cấu hạ tầng kỹ thuật được đầu tư, quan tâm với nhiều công trình quan trọng. Hoạt động đối ngoại được mở rộng.
Phát triển bởi ICT GROUP.
