Theo sự chỉ dẫn của đồng chí CHT Ban CHQS xã Mông Hoá, chúng tôi tìm về xóm Vành. "Về xóm Vành hỏi nhà cụ Nguyễn Thị Hạnh, nguyên là chiến sỹ Đại đội 16 Kỳ Sơn năm xưa thì ai cũng biết”, anh Nguyễn Văn Thắng, trưởng xóm Vành cho biết.

Cụ Hạnh năm nay đã 94 tuổi nên lúc nhớ, lúc quên. Do vậy, câu chuyện chỉ diễn ra giữa chúng tôi với các con, cháu của cụ.

Theo những người thân trong gia đình cụ kể lại, lúc còn trẻ, cụ Hạnh tham gia dân quân du kích xã, sau được biên chế vào Đại đội 16 bộ đội địa phương Kỳ Sơn. Trong quá trình tham gia du kích, bộ đội địa phương, cụ lập nhiều chiến công xuất sắc. Đáng kể nhất là trong trận phục kích đánh địch tại cầu Mè ngày 2/11/1951. Trong trận đánh này, Nguyễn Thị Hạnh cùng một số chiến sỹ thuộc Đại đội 16 Kỳ Sơn được bố trí tại phía tây đồi Dụ. Theo nhiệm vụ được giao, tổ phục kích có nhiệm vụ đánh chặn đường tiến quân của địch. Lúc đầu, đội hình phục kích được bố trí khá chặt chẽ nhưng đợi đến trưa vẫn không thấy địch xuất hiện. Trong lúc anh em trong tổ đã giãn đội hình tản đi để quan sát thì đúng lúc đó, Nguyễn Thị Hạnh nghe thấy tiếng xe cơ giới của địch trên trục đường số 6 đang tiến gần lại.

Cụ Nguyễn Thị Hạnh cùng con, cháu kể lại câu chuyện tiêu diệt chiếc xe cơ giới đầu tiên tại trận phục kích cầu Mè trong trận đánh diễn ra ngày 2/11/1951.

Khi địch tiến vào đội hình phục kích, Nguyễn Thị Hạnh không thể liên lạc được với ai trong tổ. Trong khi đó, vũ khí được giao duy nhất là 1 quả lựu đạn. Trước tình huống khẩn trương, Nguyễn Thị Hạnh đã quyết định dùng lựu đạn để tiêu diệt địch. Mục tiêu là chiếc xe đi đầu, trên xe có hàng chục tên lính âu - Phi. Tuy nhiên do căng thẳng, Nguyễn Thị Hạnh đã rút nhầm nắm cơm để trong ớp đeo bên hông ném thẳng vào chiếc xe đi đầu. Cú ném trúng đích đã làm cho quân địch hoảng loạn nằm rạp xuống. Có tên còn ôm đầu gào khóc thảm thiết. Đội hình hành quân của giặc khựng lại. Tuy nhiên, sau đó không thấy động tĩnh gì, bọn lính mới lồm cồm bò dậy. Cùng lúc đó, Nguyễn Thị Hạnh đã lấy lại bình tĩnh, lấy quả lựu đạn thật rút chốt an toàn nhằm thẳng mục tiêu là chiếc xe cơ giới đi đầu để vung tay. Sau tiếng nổ giòn đanh, nhiều tên địch gục ngã. Còn nữ chiến sỹ Nguyễn Thị Hạnh đã men theo hướng đồi Dụ rút lui an toàn.

Khi chiếc xe đi đầu bị tấn công, phá huỷ, cuộc hành quân của giặc bị chặn đứng cũng là lúc các bộ phận phục kích gồm Đại đội 16 bộ đội Kỳ Sơn và bộ đội chủ lực của Trung đoàn 66 phá huỷ chiếc xe đi cuối, dồn đội hình giặc vào sự hỗn loạn để nổ súng tiêu diệt. Trận này, ta đã tiêu diệt được 34 chiếc xe cơ giới và hàng chục tên lính âu - Phi ngay trên tuyến giao thông huyết mạch. Sau trận đánh, nữ chiến sỹ Nguyễn Thị Hạnh tiếp tục tham gia nhiều trận đánh địch. Điển hình như trận đánh ngày 11/12/1951, Đại đội 16 của Nguyễn Thị Hạnh phối hợp cùng dân quân du kích xóm Dụ, Tiểu đoàn 616 phục kích đánh địch trên đường 6, đoạn từ cầu Dụ đến hang đá Thau, diệt 2 trung đội lính âu - Phi, phá hủy 10 xe quân sự, giải thoát hàng chục đồng bào bị địch bắt đi làm phu phen...

Sau khi kết thúc chiến dịch Hoà Bình (2/1952), Nguyễn Thị Hạnh vinh dự được Đại tướng Võ Nguyên Giáp, thay mặt Tổng bộ Việt Minh gửi thư khen. Có thể nói, chiến thắng trong trận phục kích cầu Mè có ý nghĩa to lớn đối với nhân dân và LLVT huyện Kỳ Sơn nói chung, LLVT tỉnh nói riêng.

                                                                                      Mạnh Hùng