Đưa gốm Bát Tràng ra thế giới
Sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống nhiều đời làm gốm ở xã Bát
Tràng (huyện Gia Lâm), bà Hà Thị Vinh đã cống hiến hết mình, làm hưng thịnh nghề
gốm ở quê hương. Giờ đây, nữ nghệ nhân vẫn tiếp tục những dự định góp phần đưa
làng gốm Bát Tràng trở thành điểm du lịch đặc sắc.
 |
|
Sản xuất gốm tại Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh.
|
Tại nhà máy gốm sứ Đông Triều (tỉnh Quảng Ninh) của Công ty TNHH Gốm sứ Quang
Vinh, bà Hà Thị Vinh niềm nở đưa chúng tôi tham quan các khâu trong quy trình tạo
ra sản phẩm. Tuy đã ngoài 60 tuổi, nhưng bà vẫn thoăn thoắt với đôi mắt tinh tường
quán xuyến công việc gọn ghẽ, khoa học...
Bên chén trà, lúc chậm rãi, khi sôi nổi, bà kể về những ngày đầu khởi nghiệp với
hành trình đánh đổi bằng mồ hôi và cả nước mắt. Sản xuất cái gì, bán ở đâu, tiếp
cận thị trường bằng cách nào... luôn đau đáu trong bà. Những năm cuối thập niên
8 của thế kỷ trước, khi bắt đầu thành lập tổ hợp sản xuất, bà Vinh đi nhiều nơi
tìm kiếm thị trường. "Gõ cửa” một số tổng công ty xuất, nhập khẩu ở Hà Nội
nhưng không thành công, bà tiếp tục tìm khách hàng tại thị trường TP Hồ Chí
Minh. Rồi, hành trình tìm bạn hàng xuất khẩu trên đất Mỹ, Đức, Australia, Đan Mạch,
Hàn Quốc, Nhật Bản… Đặc biệt, bà đã sang Trung Quốc - cái nôi gốm sứ của thế giới
rất nhiều lần để tìm hiểu cách thức sản xuất quy mô lớn.
"Thị trường nước ngoài rất khó tính. Tuy hàng gốm trau chuốt, sản phẩm đẹp
nhưng người Bát Tràng đốt lò bằng than, không thân thiện với môi trường nên bị
mất khách” - bà Vinh quả quyết. Bà đã nhận ra mô hình gia công sẽ không thể
phát triển được nếu muốn thâm nhập các thị trường "khó tính". Năm 2001,
công ty quyết định đầu tư thêm một nhà máy sản xuất gốm sứ tại huyện Đông Triều
(tỉnh Quảng Ninh). Công ty là doanh nghiệp đầu tiên ở miền Bắc nhập lò nung đốt
bằng gas - công nghệ cao của Đài Loan (Trung Quốc) với trị giá hơn 20.000 USD
và tiến đến áp dụng lò nung bằng gas theo công nghệ tiên tiến của Đức; đầu tư hệ
thống chế biến nguyên liệu theo công nghệ của Nhật Bản, Đan Mạch... "Sản
phẩm gốm sứ qua cải tiến chất liệu phối trộn nên cứng, khó vỡ nhưng rất nhẹ.
Cùng với đó là kết hợp các chất liệu men và hoa văn giữa cổ điển với hiện đại,
tạo ra sản phẩm thời trang nhưng không lỗi mốt” - bà Vinh chia sẻ...
Đối với công nhân, bà Vinh tuyển chọn lao động và dạy nghề tại chỗ. Qua kiểm
tra, những ai phù hợp mảng nào, bà cho đào tạo chuyên sâu mảng đó, từ thợ vuốt,
nặn, vào lò, vẽ... nên hầu hết công nhân của công ty đều thuần thục những công
đoạn được giao.
Đi lên từ thợ gốm rồi thành lập tổ hợp sản xuất với 6 lao động, đến nay, công
ty của bà Vinh đã phát triển hơn 300 lao động với 2 xưởng sản xuất tại Bát
Tràng (Hà Nội) và Đông Triều (Quảng Ninh). Trên 90% sản phẩm gốm của công ty được
xuất khẩu đến hơn 20 quốc gia, trong đó có những thị trường "kỹ tính” như Anh,
Pháp, Đức, Nhật Bản, Mỹ, Tây Ban Nha...
Phát triển du lịch làng nghề
"Ước gì anh lấy được nàng/Để anh mua gạch Bát Tràng về xây” - nổi tiếng từ lâu
đời, gạch Bát Tràng xuất hiện ở nhiều khu di tích lớn trên cả nước, từ Kinh đô
Huế đến Thành cổ Quảng Trị, Hoàng thành Thăng Long hay tại các làng quê Bắc Bộ
với rất nhiều đường làng, sân đình được lát gạch Bát Tràng xưa. Đó là những
viên gạch tốt nhất, bền nhất, qua năm tháng không rêu mốc, sứt mẻ... Bà Vinh kể:
"Ngày xưa người làng Bát Tràng không chủ tâm làm gạch. Người làng nghề mua đất
sét từ các nơi về pha với nước để lọc lấy đất tinh làm hàng cao cấp như bát
đĩa, đôn, chậu… Phần đất thô được đem trộn với những mảnh bát, mảnh sành vỡ rồi
đóng thành từng viên gạch lớn để ngăn giữa vùng "nóng” và vùng "lạnh” trong lò
nung gốm. Do được dùng nhiều lần, nung đi nung lại nên gạch rất chắc, bền. Sau này,
gạch Bát Tràng nổi tiếng, nhu cầu tiêu thụ cao, người Bát Tràng mới sản xuất gạch...”.
Tuy nhiên, hiện nay, nghề gạch còn rất ít hộ làm. Công ty Quang Vinh đã nghiên
cứu phục chế và cho ra lò sản phẩm gạch Bát Tràng xưa nhằm đáp ứng yêu cầu phục
dựng các công trình kiến trúc cổ. Bà Vinh đã tận thu phế liệu của các nhà máy gạch
trong khu vực, trộn với đất sét và một số chất liệu để phục chế sản phẩm gạch
Bát Tràng. Gạch được đốt ở nhiệt độ 1.250-1.350oC. Từ khi nung đến khi ra lò là
12 ngày nên sản phẩm rất cứng, đẹp. Theo bà Vinh, sản phẩm này sẽ phục vụ các dự
án mà công ty đang triển khai tại Bát Tràng và sẽ là nguồn cung để cải tạo các
công trình kiến trúc theo lối cổ...
Với tư cách là Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội và Phó Chủ
tịch Hiệp hội làng nghề Việt Nam, ngoài sản xuất, bà Vinh còn hướng công ty tới
phát triển du lịch. "Làng nghề chứa đựng nhiều tinh hoa, làm thế nào để khoe với
thế giới? Khi TP Hà Nội có chủ trương xây dựng làng gốm Bát Tràng kết hợp với
du lịch, tôi xung phong xây dựng dự án du lịch làng nghề, trình thành phố phê
duyệt. Dự án phát triển làng nghề gắn với du lịch không chỉ thu hút thêm lượng
khách mà người làng gốm cũng sẽ được hưởng lợi. Dự kiến, năm 2019, dự án Trung
tâm Tinh hoa làng nghề Việt tại Bát Tràng do công ty thực hiện sẽ được khởi
công. Tôi muốn du khách đến làng Bát Tràng được thăm đình, đền thờ Mẫu, văn chỉ
của làng và nghe người làng Bát Tràng kể chuyện - những câu chuyện làm nghề từ
nhiều đời, rất đời thường nhưng ẩn chứa nhiều điều thú vị: Tại sao đường làng
Bát Tràng rất nhỏ, tại sao món ăn Bát Tràng lại ngon đến thế, tại sao cột đình
làng Bát Tràng 2 người ôm không xuể...? Đặc biệt, du khách sẽ được trải nghiệm,
tự tay làm các bộ ấm chén thật đẹp, tự vẽ họa tiết lên những chiếc bình và thưởng
thức các món đặc sản của Bát Tràng như: Xôi vò, chè đường, bánh chưng, chè kho,
măng mực” - bà Vinh sôi nổi.
Bà còn kể nhiều câu chuyện về tâm linh, về truyền thống lịch sử, về nghề...
"Chúng tôi xây dựng các tour du lịch để du khách trải nghiệm. Hiện nay, vào cuối
tuần, làng nghề Bát Tràng đã có hàng trăm khách đến tham quan. Tương lai gần,
du lịch làng nghề chắc chắn sẽ phát triển, trở thành nguồn lực lớn trong phát
triển kinh tế - xã hội địa phương” - bà Vinh kỳ vọng và chúng tôi cũng tin vào
điều đó!
TheoHanoimoi
Phát triển bởi ICT GROUP.
