Đi thuyền trên hồ nước Ba Bể trong xanh, chung quanh là rừng nguyên sinh trên núi đá, không khí mát lành, cảnh quan hoang sơ, xa xa là làng, bản nhà sàn thấp thoáng đặc trưng của đồng bào dân tộc Tày, ai cũng cảm thấy thảnh thơi, thư giãn. Đó là sự hấp dẫn đối với du khách mỗi khi đến với hồ Ba Bể.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, đi trên hồ nước, dễ dàng nhìn thấy một số ngôi nhà bê-tông cốt thép xen lẫn với những ngôi nhà gỗ, nhà sàn ở thôn Bó Lù, xã Nam Mẫu xây chìa ra đến đến tận mép nước hồ, trông rất phản cảm, phá vỡ cảnh quan thiên nhiên.

Dọc tuyến đường bên hồ Ba Bể từ UBND xã Nam Mẫu vào thôn Bó Lù thuộc vùng lõi, vùng đệm hồ Ba Bể trước kia hầu như không có nhà ở, nhà nghỉ, nhưng những năm gần đây người dân sở tại dựng những ngôi nhà gỗ, nhà xây để ở, đón khách du lịch. Vào mùa lũ, nước dâng cao, những ngôi nhà này gần như sát mặt nước, bao nhiêu rác thải, nước thải, chất thải của con người và động vật nuôi gần như "tương” hết xuống hồ.

Tám căn nhà xây dựng trái phép tại thôn Cốc Tộc, vùng đệm Vườn quốc gia Ba Bể chưa xử lý được để trả lại nguyên trạng.

Cũng bởi tình trạng quản lý yếu kém của chính quyền và cơ quan chức năng địa phương nên dẫn đến tình trạng một số căn nhà bê-tông cốt thép ngang nhiên xây dựng trên sườn núi thuộc thôn Cốc Tộc, vùng đệm Vườn quốc gia Ba Bể, vi phạm danh thắng với mục đích đón khách du lịch. Thậm chí, chính quyền huyện Ba Bể còn cấp "sổ đỏ” trên đất rừng tự nhiên để người dân làm nhà nghỉ, đến nay chưa xử lý được.

Bản Pác Ngòi với những ngôi nhà sàn đặc trưng bên hồ Ba Bể, không gian văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Tày, địa chỉ ưa thích của du khách muốn khám phá, trải nghiệm văn hóa bản địa cũng đang bị mai một bởi tình trạng cơi nới nhà ở, nhà bê-tông cốt thép, ô nhiễm chất thải, rác thải.

Với tình trạng tăng dân số tại chỗ và khách du lịch đến với hồ Ba Bể ngày càng nhiều, kéo theo nhu cầu xây dựng nhà ở do chia tách hộ, xây dựng nhà nghỉ đón khách du lịch tăng lên thì không bao lâu nữa cảnh quan thiên nhiên hoang sơ ở nhiều khu vực chung quanh hồ Ba Bể sẽ biến mất, môi trường ngày càng bị ô nhiễm, vẻ đẹp tự nhiên của hồ Ba Bể mà thiên nhiên ban tặng cho địa phương sẽ không còn. Lúc ấy, không bao giờ có thể lấy lại được nữa.

Tỉnh Bắc Cạn cần tính toán để vừa phát triển du lịch, vừa bảo tồn cảnh quan thiên nhiên, không gian văn hóa khu vực hồ Ba Bể. Trước hết, rà soát, sửa đổi Quyết định số 1925 của UBND tỉnh Bắc Cạn về Quy chế quản lý, bảo vệ và Phát triển di sản thiên nhiên Vườn quốc gia Ba Bể, vì quyết định này đã được ban hành từ nhiều năm trước, không còn phù hợp tình hình hiện nay. Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm Luật Đất đai, Luật Di sản văn hóa, Luật Xây dựng... để kịp thời lập lại trật tự trong khu vực này trước khi quá muộn.

Làm như vậy, sẽ bảo tồn cảnh quan thiên nhiên và không gian văn hóa truyền thống, như thế cũng có nghĩa là thu hút ngày càng nhiều du khách đến hồ Ba Bể.