Từ thị trấn Vụ Bản rẽ vào tỉnh lộ 436 rồi rẽ trái ở xã Hương Nhượng là đường lên 3 xã vùng cao: Ngọc Sơn, Ngọc Lâu và Tự Do. Sau trận mưa đêm trước, sáng hôm sau, chúng tôi ngược lên 3 xã vùng cao này. Con đường nhựa nối từ tỉnh lộ 436 lên vùng cao đã xuống cấp trầm trọng, nhiều đoạn bị nước mưa xói mòn, đi lại gặp khá nhiều trắc trở. Thế nhưng, sự trắc trở đó chưa là gì nếu so với con đường độc đạo từ chợ Ngọc Sơn qua Ngọc Lâu về Tự Do.

"Chuyện cũ, nói mãi…”

Chỉ khoảng 10 km, nhưng phải mất gần một tiếng đồng hồ đi từ chợ Ngọc Sơn, chúng tôi mới vào đến UBND xã Tự Do. Cơn mưa đêm trước khiến nhiều đoạn đường trơn trượt, lầy lội. Bốn năm trước, đường về Tự Do vẫn là những dốc cao, đường rừng quanh co. Giờ đây, tuyến đường này đã được mở rộng, dốc cao được hạ xuống. Mặc dù mặt bằng đã cơ bản được san lấp nhưng do chưa được cứng hóa nên qua nhiều mùa mưa, con đường từng ngày bị băm nát.

Đồng chí Bùi Ngọc Thiên, Chủ tịch UBND xã cho biết: Từ năm 1998 - 2001, đường vào Tự Do mới được mở tuyến. Đến năm 2012, tuyến đường bắt đầu được đầu tư, mở rộng hơn. Năm 2016, bà con rất phấn khởi khi xe khách đã vào tận UBND xã. Nhưng chờ đợi rồi lại chờ đợi mãi đường vẫn chưa được cứng hóa. Những trận mưa lớn kéo dài, đặc biệt là trận mưa đầu tháng 10 năm ngoái khiến nhiều đoạn đường bị đứt đoạn, sạt lở.

Sau cơn mưa, đoạn đường qua xóm Kháy, xã Tự Do lầy lội bùn đất.

Từ UBND xã vào khoảng 3 km, chúng tôi đến xóm Mòn, xóm nằm trong dự án làm đường nối từ quốc lộ 12B. Xóm Mòn có 19 hộ, đây là một trong những xóm mà "mưa xuống chỉ có nước đi bộ”. "Cử tri xã tiếp xúc với đại biểu HĐND các cấp, với Đoàn đại biểu Quốc hội hay tại các hội nghị, cứ có dịp gì là chúng tôi đề xuất, kiến nghị. Thế nhưng, đường thì vẫn vậy, đi lại khó khăn lắm. Năm ngoái có dạo, bà con hết gạo cả tuần mà trời mưa quá nên ô tô không chở lên được”, chị Bùi Thị Thượng, Trưởng xóm Mòn chia sẻ.

Lãnh đạo UBND xã Tự Do cho biết: Về tiến độ thi công tuyến đường nối từ quốc lộ 12B (đoạn từ huyện Tân Lạc lên 3 xã vùng cao của huyện Lạc Sơn) cả năm 2017 hầu như trì hoãn. Vừa qua, trước khi có đoàn làm việc của lãnh đạo UBND tỉnh, rồi Đoàn ĐBQH tỉnh về tiếp xúc cử tri ở xã Tự Do thì đơn vị thi công mới có động thái tiếp tục. Thế nhưng, "lãnh đạo về thì họ cũng nghỉ luôn, chẳng thấy làm nữa”. Bà con xã vùng cao đặt câu hỏi: Liệu đơn vị thi công có cố tình kéo dài tiến độ và những động thái vừa rồi chỉ là để che mắt cơ quan chức năng. Và tuyến đường về vùng cao nói chung, Tự Do nói riêng vẫn là trong mơ?!...

Vùng đất khó "hút” khách du lịch

Con đường gập ghềnh là vậy nhưng không ngăn được du khách mến cảnh sắc, con người thật thà của xã vùng cao này. Kể từ khi thắng cảnh thác Mu được biết đến, những năm trở lại đây, lượng khách về thăm quan, lưu trú ở Tự Do ngày càng tăng. Theo thống kê của UBND xã Tự Do, trong năm 2017, có hàng trăm đoàn khách, lượt khách đến thăm quan. Trong dịp nghỉ lễ 30/4 - 1/5 vừa qua, Tự Do đã đón trên 2.000 khách mỗi ngày, đem lại nguồn thu không nhỏ.

Để phục vụ du khách, hiện nay, ở Tự Do có 5 nhà nghỉ homestay do người dân trong xã đầu tư. "Tự Do có tiềm năng rất lớn trong phát triển du lịch sinh thái. Ngoài thác Mu, chúng tôi còn có thác Cao, thảo nguyên xanh Đồng Bè với cảnh sắc tự nhiên rất đẹp. Nếu sau này có đường thuận lợi, chúng tôi sẽ khôi phục một số nghề truyền thống như đan lát, dệt thổ cẩm. Tập trung khôi phục một số giống vật nuôi đặc sản của xã như: lợn bản địa, gà ri, vịt cổ xanh, cá dầm xanh”, đồng chí Chủ tịch UBND xã cho biết.

Đó là những định hướng mà bà con ở xã Tự Do đang đặt nhiều niềm tin trong hành trình xóa đói, giảm nghèo của mình. Thế nhưng, điều đó chỉ có thể hiện thực hóa nếu con đường không còn trắc trở, gian nan như hiện nay. Còn hiện tại, Tự Do chưa thoát khỏi là xã nghèo nhất, nhì huyện, vùng đặc biệt khó khăn. Năm 2017, thu nhập bình quân của xã mới đạt 14,8 triệu đồng/người; tỷ lệ hộ nghèo còn trên 41%. Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, xã mới đạt 7/19 tiêu chí.

Không chỉ Tự Do, các xã vùng cao như Ngọc Sơn, Ngọc Lâu hay Ngổ Luông (Tân Lạc) vẫn đang bị đường giao thông "bó chân” trong phát triển kinh tế. Có thời điểm, Ngổ Luông đã phát triển trồng su su nhưng vì thương lái không vào thu mua được nên đành chặt bỏ. Còn những đồi chè Shan tuyết hiện vẫn chưa thể mang lại hiệu quả đột phá cho Ngổ Luông.

Tương tự, những sản phẩm từ trồng trọt và chăn nuôi ở Ngọc Sơn, Ngọc Lâu vẫn chưa thể thành hàng hóa vì những con đường trắc trở. "Chúng tôi mong muốn được các cơ quan chức năng của tỉnh, huyện quan tâm hơn nữa, đẩy nhanh tiến độ thi công dự án để xã Tự Do cùng các xã vùng cao khác có đường thuận lợi, tạo điều kiện phát triển kinh tế”, đồng chí Bùi Ngọc Thiên, Chủ tịch UBND xã Tự Do bày tỏ.