Khi chúng tôi có mặt ở khu vực nuôi cá lóc thuộc xóm Tham, xã Vầy Nưa đã được nghe anh Đinh Văn Lạnh, trưởng nhóm CIG (nhóm liên kết nuôi cá)  và một số hộ dân xóm Tham phàn nàn về con cá lóc: Phàm ăn, chậm lớn, khó đầu ra… và các hộ dân không muốn tiếp tục nuôi dù có được hỗ trợ nguồn thức ăn, kỹ thuật chăm sóc và bao tiêu sản phẩm.

 Những điều nhận thấy từ mô hình liên kết nuôi cá lóc trên lòng hồ

Liên kết sản xuất đối với 188 hộ dân nuôi cá lóc trên lòng hồ sông Đà thuộc 2 xã Tiền Phong và Vầy Nưa (Đà Bắc), ngoài việc cung cấp 100% cá giống; hỗ trợ không hoàn lại 10% cám công nghiệp; thu mua cá thương phẩm… khi triển khai, Công ty đã tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn, theo dõi, giám sát các nhóm hộ nuôi cá trong cả quá trình nuôi (từ khi thả cá giống đến khi thu hoạch và bán cá thương phẩm cho Công ty). Thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt khi các hộ bán cá cho Công ty. Vào thời điểm dễ phát sinh dịch bệnh, Công ty bố trí cán bộ thường xuyên thăm, kiểm tra. Khi phát hiện dịch bệnh sẽ đưa ra biện pháp khắc phục, phòng trừ và đề nghị mua thuốc trị bệnh theo yêu cầu của Công ty.  Nếu xảy ra hiện tượng thời tiết cực đoan (rét đậm, rét hại) các bên sẽ họp để bàn bạc đối phó, giảm thiểu rủi ro và tổ chức phổ biến cách thức giảm thiểu đến các hộ dân. Bảo hành chất lượng về giống 15 ngày. ở 30 ngày tiếp theo, nếu gặp thời tiết cực đoan gây rủi ro làm cá chết 20%, Công ty sẽ đầu tư miễn phí cho các hộ tham gia liên kết. Trường hợp rủi ro trên 20% thì phần vượt quá 20% Công ty sẽ ứng trước cá giống  cho các nhóm nuôi và thu hồi khi có sản phẩm thu hoạch bán cho Công ty để đảm bảo được năng suất, sản lượng dự kiến.

Cam kết và thực tế Công ty đã làm đúng như vậy từ khi thả con cá lóc xuống lòng hồ sông Đà. Chị Hoàng Thị Lan, thành viên liên kết thị trường của dự án (cán bộ BQL Dự giảm nghèo huyện Đà Bắc) cho rằng: Dự án này hết sức an toàn đối với người dân. Thời gian qua, cán bộ BQL Dự án giảm nghèo đã đồng hành cùng cán bộ kỹ thuật của Công ty, đến thăm, hướng dẫn, đôn đốc bà con trong việc chăm sóc cá. Qua quá trình giám sát (theo chức năng), phía  BQL Dự án giảm nghèo huyện đã nhận định: Thực hiện các cam kết về liên kết nuôi cá lóc trên lòng hồ đã đặt lợi ích của nông dân (các nhóm hộ nuôi cá lóc) lên trên lợi ích của Công ty.

Thành hay bại phụ thuộc nhiều vào ý thức của dân

Là cán bộ trực tiếp phụ trách việc hướng dẫn kỹ thuật nuôi cá lóc cho các nhóm hộ thuộc 2 xã Vầy Nưa, Tiền Phong, anh Xa Văn Quyền, Công ty CP cá sạch sông Đà bày tỏ: Công ty luôn bám sát từng lồng cá để kiểm tra, hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc cá nhưng thực sự các nhóm hộ chưa làm hết mình. Bởi, cùng nuôi cá trên một dòng nước nhưng các hộ dân ở xã Tiền Phong làm tốt hơn ở Vầy Nưa, năng suất, sản lượng đảm bảo. Ngay ở xã Vầy Nưa cũng có những hộ như hộ ông Đinh Công Son, Đoàn Quyết Thành… xóm Săng Trạch thực hiện đúng quy trình chăm sóc, cá phát triển rất tốt. Đến tháng 11/2016, nhiều con cá đã có trọng lượng 1,5 kg, hiện tại khoảng 2 kg /con. Tuy nhiên, cũng có nhiều lồng do đói ăn, cá đã phát triển 0,6- 0, 7kg tụt xuống còn 0,3 - 0,4 kg/con.

Trực tiếp làm đầu mối liên kết, theo dõi, giám sát dự án nuôi cá lóc trên lòng hồ Hòa Bình, đồng chí Đinh Công Thiệu, Trưởng BQL Dự án giảm nghèo giai đoạn II huyện Đà Bắc nhận định: Mục tiêu của dự án là tốt vì thông qua liên kết giữa nhóm hộ  nuôi cá và Công ty dần hình thành vùng sản xuất ổn định các loại cá nước ngọt giúp người dân chủ động sản xuất. Một mặt, tạo việc làm, tăng thu nhập, tạo lợi nhuận lâu dài cho người dân vùng lòng hồ. Đặc biệt là góp phần thực hiện chủ trương, chính sách của tỉnh về thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp nói chung và khuyến khích phát triển nuôi cá vùng lồng hồ Hòa Bình nói riêng. Tuy nhiên, qua quá trình thực hiện cho thấy, ý thức của một số hộ dân trong việc liên kết sản xuất chưa cao. Cùng tham gia mô hình nuôi con cá lóc nhưng nay có hộ đã thu bạc triệu,  có hộ chỉ mong làm thế nào để giải phóng được đám cá lóc còi cọc ấy đi là một minh chứng. Mới là chu kỳ đầu nên thực hiện các khâu trong quá trình liên kết còn có phần lỏng lẻo (có cả phía Công ty và phía người dân). Đã có nhiều cuộc Công ty cùng người dân cùng ngồi lại để tìm hướng xử lý sự cố không mong muốn ở mô hình nuôi cá lóc. Công ty đã cam kết thu mua hết cá trong tháng 4/2017 để triển khai chu kỳ mới (vụ cá mới). Vụ cá này, Công ty sẽ ký kết trực tiếp với các nhóm hộ nuôi cá, cung cấp giống cá trên cơ sở lựa chọn loại cá nuôi của các hộ dân. Chưa rõ các hộ dân sẽ chọn nuôi loại cá nào trong danh mục: cá lóc, lăng vàng, lăng đen, trắm đen, chép đen mà Công ty giới thiệu nhưng dù là nuôi cá gì thì sự nỗ lực, tập trung của người dân cũng là yếu tố quan trọng nhất. Thành hay bại trong mô hình liên kết sản xuất này phụ thuộc nhiều vào ý thức của người dân - đồng chí Đinh Công Thiệu, Trưởng BQL Dự án giảm nghèo giai đoạn II huyện Đà Bắc khẳng định. 

                                                        Thúy Hằng