Sinh ra và lớn lên ở xã Thung Nai, huyện Cao Phong, anh Bùi Văn Huyển gắn bó với rừng. Ngày bé anh đã biết đến con don. Đây là động vật đặc sản sống trong hang đá, có giá trị kinh tế cao, thịt của chúng thơm ngon, bổ dưỡng. Mỗi lần bắt được chúng phải rất kỳ công. Sau thời gian, số lượng don tự nhiên ngày một ít đi. Trong khi đó, nhu cầu của các nhà hàng về loài này rất lớn nhưng việc săn bắt ngoài tự nhiên là phạm pháp.
Sau gần một năm, đàn don của gia đình anh Huyển phát triển tốt.
Anh Huyển học Đại học Thái Nguyên và về bản dạy học 28 năm nay. Năm 2022, trong một lần về thăm trường, đến nhà bạn anh được tham quan trại nuôi don lớn. Họ làm chuồng và nuôi bài bản loài gặm nhấm cho thịt thơm ngon này. Hơn nữa, mỗi con don đều có hồ sơ đăng ký với kiểm lâm nhằm quản lý loài vật nuôi. Nhìn là mê nên anh quyết định mua giống về nuôi. Biết ý định của anh, gia đình rất ủng hộ, bởi lẽ nuôi động vật hoang dã có kiểm soát sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao. Anh đã mua 20 con don bố mẹ, trong đó có 4 con đực.
Chuồng don được anh Huyển xây dựng bên cạnh quả đồi, kiên cố và kín. Anh chỉ để một cửa ra vào và luôn được khóa cẩn thận. Dẫn chúng tôi đi thăm đàn don, anh Huyển cho biết: Don không thích ánh sáng nên phải làm chuồng thật tối, chúng sống thành đàn, do vậy không nhốt riêng mà cho chúng ở theo hộ gia đình. Chỉ khi nào đến thời kỳ sinh sản, phối giống mới nhốt riêng don đực và don cái vào 1 chuồng.
Dọc hành lang chuồng, anh Huyển để đầy chuối và sắn. Đây là nguồn thức ăn chính cho đàn don. Do được chăm sóc tốt nên chúng phát triển tốt. 2 dãy chuồng chạy dài được làm kiên cố tựa như cái lồng kín. Phía trong don leo trèo, chạy nhảy thỏa thích. Hơn nữa, chúng sống chung đàn, tách ra thì kém phát triển. Sau 2 tuần chào đời, don con có thể rời tổ và lông bắt đầu cứng. Don con khá hiếu động và thích chạy nhảy, đùa giỡn. Chúng bú mẹ 6-8 tuần và bắt đầu tập ăn cây cỏ... Don sinh trưởng, phát triển trung bình 0,5 - 0,7 kg/con/tháng. Don trưởng thành 7 - 8 tháng và đạt trọng lượng 3 - 4 kg/con thì sinh sản. Cũng giống như loài gặm nhấm, don sinh sản quanh năm không theo mùa vụ.
Anh Huyển cho biết: So với gia súc, gia cầm, con don thuộc loài ăn tạp, thức ăn là tất cả các loại rau, củ, quả, rễ cây, mầm cây ngọt, bùi, đắng, chát…; thức ăn tinh hỗn hợp, thức ăn bổ sung khoáng, sinh tố…; thức ăn động vật gồm: côn trùng, ốc, giun đất... Ngày cho ăn 2 lần, muốn chúng phát triển tốt, khi làm chuồng phải để các bậc cho chúng leo trèo. Chuồng trại phải vệ sinh thường xuyên. Khi đưa chúng về nuôi, tôi cũng lo, vì mình chưa nuôi bao giờ và chỉ biết thông tin trên mạng và chủ trại nơi mua giống. Sau cả năm gắn bó với đám don, tôi nhận thấy nuôi chúng còn dễ hơn nuôi gà. Chúng ăn rồi chơi và lớn, không mắc bệnh tật gì.
Hiện đàn don của anh Huyển phát triển tốt, 16 con don mẹ chuẩn bị đẻ. Theo anh Huyển, nếu thuận lợi, cuối năm nay đàn don của anh có thể nâng lên vài chục con. Bước đầu, anh gây đàn rồi mở rộng quy mô nuôi 200 con don sinh sản để cung cấp giống cho trại và cho những người nông dân khác muốn nuôi. Hiện nay giá bán don tại Hòa Bình là 1,4 triệu đồng/1kg. Nuôi don sau 2 năm có thể đạt trọng lượng 4kg. Trong khi đó thức ăn cho chúng rất đơn giản, phù hợp với điều kiện tự nhiên ở địa phương.
Việt Lâm
Qua tìm hiểu, anh Nguyễn Văn Lân, Bí thư chi đoàn tổ Vôi, phường Thái Bình, TP Hòa Bình đã tận dụng điều kiện tự nhiên sẵn có của quê hương, mạnh dạn đầu tư xây dựng mô hình nuôi cá lồng trên lòng hồ thủy điện Hòa Bình, trở thành tấm gương sáng về khởi nghiệp của thanh niên trên địa bàn.
Tận dụng lợi thế đồi rừng, những năm qua, nông dân xã Tử Nê, huyện Tân Lạc đẩy mạnh phát triển kinh tế, trong đó có nghề nuôi ong lấy mật mang lại hiệu quả cao. Tiêu biểu là gia đình anh Bùi Văn Liêm ở xóm Cú. Với ưu thế nhà gần rừng có nhiều loại cây và các loại hoa rừng, tốt cho việc nuôi ong, anh Liêm đã tìm tòi, học hỏi qua các phương tiện thông tin đại chúng và các hộ nuôi ong trong vùng, từ đó đầu tư trên 50 tổ ong nuôi lấy mật.
Nhận thấy quê hương có nhiều tiềm năng, thế mạnh để phát triển du lịch, anh Hà Công Hưng, Phó Bí thư Đoàn xã Mai Hịch (Mai Châu) bắt tay vào làm sản phẩm thịt gác bếp với mong muốn mang đặc sản của quê hương đến với du khách trong nước và quốc tế.
Trong những năm qua, phong trào đoàn viên, thanh niên vượt khó làm kinh tế được tuổi trẻ xã Lỗ Sơn, huyện Tân Lạc tích cực hưởng ứng. Ngày càng có nhiều đoàn viên, thanh niên bằng khát vọng vươn lên làm giàu, dám nghĩ, dám làm đi lên từ hai bàn tay trắng để trở thành những thanh niên tiêu biểu làm kinh tế giỏi của huyện.
Từ một phụ nữ thuần nông, chị Nguyễn Thị Nhung ở xóm Quê Rù, xã Vĩnh Đồng (Kim Bôi) mạnh dạn về xuôi tìm hiểu và theo học làm mây tre đan với mong muốn chuyển đổi nghề, từng bước cải thiện sinh kế. Sau nhiều nỗ lực, chị trở thành người có tay nghề vững, được Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN - GDTX) huyện mời về làm giáo viên thỉnh giảng. Quá trình giảng dạy chị vừa truyền nghề, vừa đứng ra làm đầu mối tiêu thụ sản phẩm cho học viên.
Bà Nguyễn Thị Nụ ở tiểu khu Thạch Lý, thị trấn Đà Bắc (Đà Bắc) được biết đến là người phụ nữ giản dị, giàu lòng nhân ái. Mặc dù kinh tế gia đình không dư giả nhưng với gần 10 năm làm công tác thiện nguyện cũng đủ nói lên tấm lòng nhân ái, sống có trách nhiệm, biết sẻ chia với những hoàn cảnh khó khăn của bà.
