(HBĐT) - Sau nhiều năm phấn đấu, năm 2021, lần đầu tiên thu ngân sách Nhà nước của tỉnh đã vượt mốc 5.500 tỷ đồng, khẳng định sự nỗ lực, cố gắng của cả hệ thống chính trị và cũng phản ánh sự phát triển bền vững của nền kinh tế trong điều kiện thực hiện mục tiêu kép, vừa phát triển KT-XH và ứng phó với đại dịch Covid-19. Trong đó có nhiều khoản thu vượt dự toán do Chính phủ, HĐND tỉnh giao như thu tiền sử dụng đất và một số khoản thu từ phí, lệ phí…

Mặc dù vượt mốc đề ra, nhưng xét về cơ cấu nguồn thu ngân sách đang bộc lộ những điểm chưa hợp lý, tiềm ẩn nguy cơ thiếu bền vững. Trước hết là sự bấp bênh khoản thu ngân sách từ Công ty Thuỷ điện Hoà Bình, đây là khoản thu khá lớn trong tổng thu ngân sách Nhà nước được giao trong dự toán hàng năm. Tuy nhiên, do cơ chế quản lý thiếu ổn định và phụ thuộc điều kiện tự nhiên, nên hàng năm số thu không đạt kế hoạch và thường tạo khoản hụt thu lớn cho ngân sách địa phương. Vấn đề thứ hai là sự thiếu bền vững, bất cân đối của cơ cấu nguồn thu, trong đó đáng lưu ý là các khoản thu từ đất tăng nhanh, chiếm tỷ trọng lớn, tiềm ẩn những rủi ro cho ngân sách do khoản thu phụ thuộc nhiều yếu tố từ chính sách, pháp luật về đất đai và biến động của thị trường bất động sản. Thứ ba là khai thác khoáng sản, nhất là khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường vẫn tăng về quy mô, sản lượng, nhưng các khoản đóng góp cho ngân sách rất thấp, chưa kể tình trạng nợ đọng thuế và nghĩa vụ tài chính của các doanh nghiệp khai thác khoáng sản hàng năm thường rất lớn. Trong khi đó các khoản thu ở lĩnh vực sản xuất công thương nghiệp, dịch vụ lại tăng trưởng khá thấp… Đây là những điểm bất cập rất cần đánh giá và có sự điều chỉnh về chính sách phát triển kinh tế nói chung, thu ngân sách trong thời gian tới nói riêng.

Trước hết cần xác định cơ cấu lại nguồn thu đảm bảo tính bền vững, đồng thời hướng tới mục tiêu tự cân đối ngân sách địa phương là nhiệm vụ trước mắt và lâu dài. Để thực hiện mục tiêu này cần ổn định các nguồn thu; cơ cấu hợp lý các nguồn thu lớn và tăng thu ở các nguồn còn nhiều dư địa. Đối với nguồn thu từ Công ty Thuỷ điện Hoà Bình được xác định là nguồn thu quan trọng nhằm tái đầu tư, nâng cao đời sống người dân vùng ảnh hưởng của công trình thuỷ điện, do đó tỉnh cần làm việc với các cơ quan T.Ư thống nhất xác định nghĩa vụ tài chính của công ty thuỷ điện đối với ngân sách tỉnh phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành. Đối với nguồn thu từ đất được xác định là khoản thu lớn của ngân sách tỉnh trong ngắn hạn, nhằm huy động nguồn lực đầu tư nâng cao chất lượng hạ tầng KT-XH của tỉnh, tạo bước đột phá thu hút đầu tư phát triển. Vì vậy, để huy động tốt nguồn thu từ đất cần làm tốt công tác quy hoạch, tăng cường công tác quản lý nhà nước về đất đai, thực hiện công khai, minh bạch trong việc thu hồi, bồi thường tái định cư và các chính sách, pháp luật về giao đất, cho thuê, cho phép chuyển nhượng, đấu thầu, đấu giá đất đi đôi với kiểm soát chặt chẽ thị trường bất động sản, phát hiện và xử lý nghiêm tình trạng đầu cơ, thổi giá gây lũng đoạn thị trường. Bên cạnh đó cần kiểm soát chống thất thoát, lãng phí đất đai - một nguồn lực quan trọng của nhà nước đảm bảo phát triển mang tính ổn định, bền vững.

Nguồn thu được xác định còn dư địa lớn và có tính ổn định và bền vững là nguồn thuế, phí từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của các thành phần kinh tế, trong đó thu từ doanh nghiệp phải được coi là chủ đạo. Để huy động được nguồn lực cho ngân sách từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp thì cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh được coi là giải pháp then chốt, trong đó cải cách thủ tục hành chính được coi là then chốt của then chốt. Trước mắt cần đẩy nhanh thủ tục đầu tư đối với các dự án đã đăng ký đầu tư, quyết định chủ trương đầu tư; ưu tiên thu hút các dự án mới có quy mô lớn, khả năng tạo việc làm, tăng thu ngân sách để sớm cân đối cơ cấu nguồn thu ngân sách địa phương. Quản lý chặt chẽ nguồn thu, phát triển các nguồn thu mới; tiếp tục cải cách thủ tục hành chính về thuế và các nghĩa vụ tài chính khác đảm bảo công bằng, bình đẳng giữa các đối tượng nộp thuế; đẩy mạnh các biện pháp kiểm soát chống thất thu thuế, phí, khắc phục tình trạng nợ, đọng thuế, phí và nghĩa vụ tài chính. Bên cạnh đó cần tiếp tục nghiên cứu phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách theo hướng khuyến khích cấp huyện, cấp xã tăng thu để tự cân đối ngân sách theo nguyên tắc tăng thu đi đôi với tăng chi. Đẩy mạnh đầu tư công, trong đó chú trọng tiến độ các dự án trọng điểm về hạ tầng KT-XH của tỉnh để tạo sự lan toả cũng là những giải pháp kinh tế, từ đó thúc đẩy tăng trưởng, tăng nguồn thu cho ngân sách địa phương. 

Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo đồng bộ các giải pháp phát triển  KT-XH, trong đó thu ngân sách phải được coi là một chỉ tiêu kinh tế quan trọng. Cần xác định hoàn thành chỉ tiêu thu ngân sách là tiền đề để thực hiện hoàn thành các mục tiêu KT-XH khác, do vậy đây được coi là nhiệm vụ trọng tâm của các cấp, các ngành và của cả hệ thống chính trị trong những năm tiếp theo.