(HBĐT) - Trung đoàn 52 (Trung đoàn Tây Tiến) đã đi vào lịch sử quân đội nhân dân Việt Nam bằng những dấu son chiến công đặc biệt. Trung đoàn cũng đi vào thi ca, nhạc họa và tạo nên những giá trị tinh thần bền bỉ cùng thời gian. Ghi nhận những chiến công, sự hy sinh mất mát của người lính Tây Tiến trong cuộc kháng chiến chống Pháp, ở miền Bắc đã có nhiều tượng đài, con đường, trường học mang tên Tây Tiến. Tượng đài ở Châu Trang (Thượng Cốc - Lạc Sơn), đài tượng niệm ở ngã ba Chăm Mát (thành phố Hòa Bình), tượng đài ở Mường Lát (Thanh Hóa)…

Nhà truyền thống trưng bày kỷ vật Trung đoàn 52 Tây Tiến (Khu di tích lịch sử Trung đoàn Tây Tiến) là "địa chỉ đỏ” của các tầng lớp nhân dân mỗi khi đến với thị trấn Mộc Châu (Sơn La).

Đặc biệt, tại đồi Nà Bó, tiểu khu 12, thị trấn Mộc Châu, huyện Mộc Châu (tỉnh Sơn La), khu di tích lịch sử lưu niệm trung đoàn 52 Tây Tiến được công nhận là di tích lịch sử-văn hóa cấp quốc gia.

Đầu năm, trở lại Mộc Châu, thắp nén hương thơm tại khu di tích lịch sử, bỗng thấy bao điều thiêng liêng, lớn lao ùa về. Đã hơn 70 năm rồi… kể từ ngày Trung đoàn trung dũng được thành lập và đi vào lịch sử, đi vào lòng người bằng những nét son chói sáng,

Một điều tình cờ, khi trong buổi chiều này lại có cả đoàn các cựu sinh viên ở Hà Nội, các em nhỏ trường tiểu học Tây Tiến (Mộc Châu) và cả một nhóm các bạn trẻ đi "phượt” cùng tụ hội. Trong làn khói hương cùng với giai điệu nhạc sâu lắng và giọng nói truyền cảm của hướng dẫn viên khu di tích…đã thấy nơi khóe mắt ai lấp lánh giọt nước mắt….

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, đầu năm 1947, mặt trận miền Tây được thành lập và Trung đoàn Tây Tiến đã hòa sức mình cùng toàn quân, toàn dân Tây Bắc làm nên nhiều chiến tích nơi miền Tây Tổ quốc.

Không chỉ đánh giặc bảo vệ vùng biên viễn Tây Bắc, Trung đoàn còn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ nghĩa vụ quốc tế cao cả đối với cách mạng Lào. Mỗi nơi Trung đoàn đi qua đều để lại tình quân, dân đậm tình nghĩa.

Cùng với những trang lịch sử của Trung đoàn ghi lại những chiến công, sự gian khổ, hy sinh của các chiến sĩ Tây Tiến trên những ngọn núi, cánh rừng Việt-Lào, lịch sử Trung đoàn còn được khắc họa trong bài thơ nổi tiếng "Tây Tiến” của nhà thơ tài danh Quang Dũng - cũng là một trong các chiến sĩ Tây Tiến oai hùng, lãng mạn năm nào.

Cũng vì thế mà những địa danh trong bài thơ "Tây Tiến” cũng là một "địa chỉ đỏ” cho mỗi du khách mỗi khi đến thăm như: Mai Châu, Mai Hịch (Hòa Bình), Châu Mộc, Pha Luông (Sơn La), sông Mã, Sài Khao, Mường Lát (Thanh Hóa), Sầm Nưa, Viên Chăn(Lào)…

Từ năm 2006, tại đồi Nà Bó (thị trấn Mộc Châu) đã hình thành di tích lịch sử địa điểm lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiến cấp tỉnh (Sơn La) với một số hạng mục khá đơn giản. Năm 2015, từ ý nguyện của các tầng lớp nhân dân và nhất là các chiến sĩ Tây Tiến năm nào, khu di tích đã được trùng tu, tôn tạo với những sáng tạo về kiến trúc, ý tưởng độc đáo.

Khu di tích được thiết kế dựa theo ý tưởng của bài thơ "Tây Tiến” của nhà thơ Quang Dũng với không gian Tây Bắc hùng vĩ, gian khổ, khắc nghiệt năm nào cùng hình ảnh người lính Tây Tiến hào hùng, hào hoa, lãng mạn. Cuối năm 2017, khu di tích đã được Bộ VH-TT&DL công nhận là di tích quốc gia.

Trên diện tích 5.000 m2, toàn bộ di tích có 7 hạng mục chính (3 khu vực) mà mỗi hạng mục đều từng xuất hiện thấp thoáng trong bài thơ. Có thể bắt gặp ở đây hình ảnh người anh cả của lực lượng vũ trang nhân dân - Đại tướng Võ Nguyên Giáp (hình ảnh, tư liệu, bức thư gửi Trung đoàn Tây Tiến…), bức tượng Quang Dũng, các gương mặt tiêu biểu-chiến sĩ của Trung đoàn Tây Tiến… Những chàng trai Hà Nội năm nào đã gác bút nghiên và khoác trên vai ba lô, khẩu súng lên Hòa Bình, vượt dốc Thung Khe, Mai Châu lên Mộc Châu, qua đỉnh Pha Luông, qua sông Mã anh dũng chiến đấu suốt dải biên giới Việt - Lào; chia lửa cùng các chiến sĩ cách mạng Lào ở Sầm Nưa (Hủa Phăn), Xiêng Khoảng, Viên Chăn… Cho nên cũng dễ thấy những bông lau, cây hoa Chăm pa (loài hoa biểu tượng của nước Lào anh em), Thạt Luổng-biểu tượng của tinh thần nước Lào (do tỉnh Hủa Phăn-tỉnh kết nghĩa với Hòa Bình xây tặng) hiện diện tại khu di tích…

                       Góc tài hoa Tây Tiến

Mỗi công trình được xây dựng đều mang ý nghĩa, diễn tả lại không khí, cuộc sống chiến đấu hào hùng mà gian khổ của Trung đoàn Tây Tiến trong tình cảm quân dân Lào - Việt, tình cảm quân dân Tây Bắc…

Nhà truyền thống, khu văn bia, khu ghi danh, đài vọng tưởng… cho nên cũng dễ thấy ai ai cũng muốn lưu lại, nán lại thật lâu bên khối phù điêu: núi Pha Luông, Đài tưởng niệm đặt văn bia (được thiết kế theo hình tượng cụm lưỡi lê, biểu tượng của hình ảnh: "Heo hút cồn mây súng ngửi trời”…

Chị Lê Khánh (Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội) chia sẻ: Đọc nhiều sách về Trung đoàn Tây Tiến, nghe và đọc bao lần thi phẩm Tây Tiến của nhà thơ Quang Dũng rồi vậy mà khi chạm vào mỗi hình ảnh, kỷ vật nơi đây tôi lại thấy bao điều tươi mới, thiêng liêng.

Mỗi địa danh ở Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa gắn bó với đoàn quân Tây Tiến đều khiến tôi xúc động”.   

Anh Nguyễn Thế, một "phượt thủ” nhiều lần đi Mộc Châu (Sơn La) bộc bạch: Tôi từng có ý tưởng là sẽ đến các địa danh từng xuất hiện trong bài thơ Tây Tiến. Lần đi Sơn La dịp này, chúng tôi cũng có sự chuẩn bị các điều kiện để một lần lên đỉnh Pha Luông - ngọn núi biên giới Việt - Lào để mong hiểu, cảm nhận phần nào sự gian khổ, hy sinh của các chiến sĩ Tây Tiến cũng như thấm hết được câu thơ "Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống/Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”.

Giữa không gian thiêng liêng này, những lời nói của anh thật xúc động, đầy sự quyết tâm. Tây Tiến vẫn luôn trong lòng bao thế hệ trẻ hôm nay.