Ở xóm Thung, xã Trung Hòa (Tân Lạc), với sự hỗ trợ của chính quyền các cấp và từ Đề án, xóm cũng tìm được hướng đi trong phát triển kinh tế. Tận dụng địa hình tự nhiên chủ yếu là đồi núi, bà con xóm Thung đã phát triển  nuôi dê, bò theo hình thức chăn thả. Nhiều hộ nâng đàn trên 10 con, đem lại nguồn thu nhập ổn định. Dẫu chưa đạt thành quả mang tính bứt phá nhưng ở các xóm vốn được coi là chốn sơn cùng, thủy tận như Đồi Thung (xóm Thung 1 và Thung 2), xã Quý Hòa hay xóm Pheo, xã Văn Nghĩa (Lạc Sơn); xóm Kế, xã Mường Chiềng, xóm Hà, xã Đồng Chum (Đà Bắc), bà con đã nhìn thấy những tiềm năng lớn trong việc khai thác tiềm năng, lợi thế. Đó là các hướng đi phù hợp như: trồng luồng, rau, củ, quả ưa lạnh, trồng rừng, nuôi trồng thủy sản, các sản phẩm bản địa. Ngoài ra, ở các thôn, bản ĐBKK này, việc đưa giống mới có năng suất cao vào canh tác, sản xuất cũng được bà con chú trọng.

Tuy còn nhiều khó khăn, đường giao thông trắc trở, chưa có điện lưới quốc gia nhưng vài năm trở lại đây, ở xóm “nhiều không” – xóm Pheo, xã Văn Nghĩa (Lạc Sơn), các em nhỏ vẫn đều đặn vượt đường xa đến trường. Không chỉ ở Pheo, hầu hết những xóm mà chúng tôi đến công tác, tỷ lệ con em đến trường theo đúng độ tuổi  quy định đều đạt 100%. Không ít con em đã học lên chuyên nghiệp và quay trở về đóng góp cho quê hương. Cùng với đó, những mái nhà sàn truyền sống với phong tục, tập quán được duy trì cũng trở thành tiềm năng trong việc xây dựng cộng đồng du lịch trong tương lai.

Những “điểm mới” đó đã góp phần nâng tầm xuất phát điểm để các xóm nghèo này có sự phát triển đột phái. Đồng thời, giúp Đề án có được những hướng đầu tư hiệu quả hơn…

Những con số khiêm tốn

Sau 3 năm (2014 - 2016), nhìn vào kết quả thống kê mà Ban Dân tộc tỉnh cung cấp, có thể thấy, những kết quả đạt được vẫn ở mức khiêm tốn, với 20 công trình được xây dựng trên tổng số 120 công trình cần đầu tư. Theo đó, tính đến hết năm 2016 mới chỉ có 38,77% vốn đầu tư cơ sở hạ tầng được triển khai thực hiện. Cụ thể, về đường giao thông: mới xây dựng được 11/21 tuyến đường; thủy lợi  6/32 công trình; 2/12 nhà sinh hoạt cộng đồng; mở được 2 lớp đào tạo nghề, việc làm, với giá trị gần 150 triệu /4, 3 tỷ đồng. Các danh mục khác như: điện (4 công trình); 33 phòng học cho trường tiểu học và mầm non; 7 công trình nước sinh hoạt tập trung và hỗ trợ bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa đặc sắc đến nay vẫn chưa được đầu tư.

Theo nội dung của Đề án, UBND các huyện, thành phố là chủ đầu tư các công trình xây dựng cơ sở hạ tầng, sử dụng nguồn vốn xây dựng cơ bản tập trung của tỉnh phân bổ hàng năm cho ngân sách huyện, theo Nghị quyết của HĐND tỉnh. Thế nhưng, trong 3 năm qua, chỉ có 1 công trình  được đầu tư xây dựng ở xóm Đậu Khụ, xã Thống Nhất do UBND TP Hòa Bình triển khai. Sở Xây dựng là chủ đầu tư nguồn vốn hỗ trợ xóa bỏ nhà tạm theo Quyết định số 167, ngày 12/12/2008 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở. Đến nay, 341 căn nhà dột nát ở các thôn, bản ĐBKK chưa được hỗ trợ xây mới, sửa chữa.

Trong các danh mục đầu tư, việc hỗ trợ về sản xuất có lộ trình thực hiện “sát” với yêu cầu của Đề án nhất. Đến nay đã có hơn 10,7/13, 5 tỷ đồng được đầu tư hỗ trợ cho 36 thôn, bản ĐBKK của tỉnh. Theo chia sẻ của bà con, việc hỗ trợ hiện nay còn dàn trải, khó tạo được bước đột phá trong xóa đói, giảm nghèo. Nói về việc hỗ trợ dê giống cho bà con trong xóm, ông  ông Bùi Văn Cừ, Trưởng xóm Thăn Trên, xã Miền Đồi (Lạc Sơn) cho biết: “Tập tính của dê là sống bầy đàn nên hỗ trợ 30 con giống cho 30 hộ khiến dê phát triển chậm, ảnh hưởng đến sinh sản. Nếu với số lượng đó mà hỗ trợ cho 5 - 6 hộ thì hiệu quả sẽ cao hơn, sang năm sau hỗ trợ cho các hộ khác”.

Đồng chí Hoàng Quang Minh, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh cho biết: Dù mới có 20/120 (chiếm 16,6%) danh mục công trình được xây dựng nhưng số vốn đầu tư đã chiếm gần 50% tổng mức đầu tư cho Đề án trong cả giai đoạn 2014 – 2018. Nguyên nhân là do khi khảo sát thực tế và triển khai thực hiện, giá trị các công trình đều tăng so với dự toán ban đầu cũng như giá vật liệu tăng, đồng tiền trượt giá. Với lộ trình thực hiện, sự phối hợp như hiện nay, đồng chí Trưởng Ban Dân tộc thừa nhận, Đề án khó đạt được những mục tiêu đã đề ra. Để “về đích”, ngoài vấn đề về nguồn vốn đầu tư, theo đồng chí Trưởng Ban Dân tộc, cần phải có một cơ chế đặc thù!