Ruộng cạn ngay cạnh hồ đập

Trên cánh đồng Cạn, xóm Chiềng 2, đúng như tên gọi "đồng Cạn”, ruộng ngô, ruộng lúa khô nứt nẻ. Anh Bùi Văn Nhân đang cặm cụi dùng xẻng khơi thông dòng chảy đưa nước vào ruộng. Vừa làm, anh vừa phân trần, những giọt nước này rất quý, chỉ mưa mới có nên anh tranh thủ dẫn được ít nào hay ít đó,kẻo cấy 3.000 m2 ruộng công không, bởi lúa đang bước vào "thì con gái”, rất cần nước. Đưa tay quệt mồ hôi, anh Nhân không nén được tiếng thở dài: Cứ hạn thế này thì nguy cơ thiếu đói không tránh khỏi.

Gần đó, chị Bùi Thị Nhích đang nhổ cỏ bởi 300 m2 ngô như "nắng hạn gặp mưa rào” dần xanh tốt trở lại. Chị cho biết, cách đây mấy hôm, trời nắng nóng, từng cây ngô còi cọc, chuyển mầu vàng úa vì thiếu nước, may mà có trận mưa nên đến giờ đang hồi phục.

Đồng Cạn rộng khoảng 7 ha là những mảnh ruộng của hộ dân ở các xóm Chiềng 1, Chiềng 2, Chiềng 3. Hàng năm, vào vụ cấy lúa xuân, các hộ dân trong xóm phải bơm nước từ đồi xóm Trại xuống cách đó khoảng 2 km. Một số hộ chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng màu nhưng cũng tiêu tốn không ít công sức và chi phí đầu vào do phải chạy máy bơm nên không có lãi.

Cống bị thủng tại vị trí chân cầu công tác giữa thân đập Đăng gây rò rỉ nước.

Cách đó không xa, cánh đồng Rộc cũng chịu chung số phận, hơn 1 ha lúa bị nứt nẻ khi trời nắng nóng. Chỉ tay về cánh đồng, ông Bùi Văn Tiền, Trưởng xóm Chiềng 2 cho biết: Xóm có 88 hộ thì 24 hộ nghèo và 49 hộ cận nghèo, hiện thu nhập bình quân của xóm đạt 18 triệu đồng/ người/năm. Diện tích nông nghiệp cả xóm có 64 ha, trong đó canh tác 2 vụ lúa 56 ha. Cả xóm có khoảng 10 ha bị hạn, tập trung ở đồng Cạn và đồng Rộc. Sản xuất nông nghiệp của xóm như "đánh bạc” với trời, tất cả đều trông chờ vào tự nhiên. Sản xuất nông nghiệp của xóm phụ thuộc vào đập Đăng ở xóm Lâu, cách đó khoảng 2,5 km nhưng nhiều năm nay, công trình xuống cấp, tuyến mương của xóm chưa được kiên cố, hiện vẫn là mương đất nên nước chảy từ đập ra bị rò rỉ không đến được giữa và cuối nguồn. Để khắc phục tình trạng này, hàng năm, bà con trong xóm nạo vét, phát quang tuyến mương, dùng bao tải, đá hộc đắp vào những điểm rò rỉ nhưng không cải thiện được là bao.

Bao giờ đập Đăng hết rò rỉ?

ông Bùi Văn Tuyến, Chủ tịch UBND xã Tân Lập cho biết: Đập Đăng được xây dựng từ năm 1986, cung cấp nước tưới cho khoảng 80 ha đất canh tác của 7 xóm: Đồng, Kỵ, Lâu, Trại, Chiềng 1, 2, 3. Đập bị rò rỉ từ năm 2002, điều này ảnh hưởng lớn đến quá trình tích nước, vận hành của hồ chứa và hoạt động sản xuất nông nghiệp của người dân. Trên địa bàn xã có 55 km kênh mương nhưng mới kiên cố được 18,4 km. Hệ thống kênh mương quanh đập dài gần 5 km nhưng mới kiên cố được khoảng 3 km, trong đó tuyến kênh mương bị hư hỏng khoảng 500m. Có tháng mưa nhiều, nước lên đến miệng cống nhưng vẫn bị rò rỉ phía sau cống. Chính quyền xã nhiều lần kiến nghị lên UBND huyện, đã có đoàn công tác của huyện về khắc phục nhưng chỉ dừng ở việc sửa chữa những điểm rò rỉ để chống hạn trước mắt chứ chưa được đầu tư xây dựng đồng bộ nên vẫn tái rò rỉ. Tình trạng này kéo dài sẽ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp của người dân và quá trình xây dựng NTM ở Tân Lập.

Anh Phạm Tuấn Anh, quyền Giám đốc chi nhánh Công ty TNHH MTV khai thác công trình thuỷ lợi Hoà Bình tại huyện Lạc Sơn cho biết: Hiện, chi nhánh quản lý 45 công trình thuỷ lợi, gồm 36 công trình hồ đập, 5 bai dâng và 4 trạm bơm thuỷ luân. Hầu hết các công trình được xây dựng từ lâu, qua quá trình sử dụng và vận hành, ảnh hưởng của thời tiết khắc nghiệt làm công trình xuống cấp. Hiện có 16 công trình thuỷ lợi bị hư hỏng cần sửa chữa, trong đó có đập Đăng. Cống đập bị thủng tại vị trí chân cầu công tác giữa thân đập, nhiều đoạn kênh mương hư hỏng, thất thoát nước. Giải pháp khắc phục là thay cống bê tông bằng cống thép, chuyển hệ thống máy đóng mở về hạ lưu và kiên cố hoá hệ thống kênh mương hư hỏng, kinh phí dành cho sửa chữa ước khoảng 2,5 tỷ đồng. Chi nhánh chỉ có nguồn sửa chữa nhỏ nên không đáp ứng được nhu cầu sửa chữa hạng mục này. Do đó, đơn vị đã nhiều lần đề nghị lên Công ty sửa chữa nhưng vẫn chưa được bố trí vốn.

Trao đổi với chúng tôi, anh Bùi Thanh Hải, Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV khai thác công trình thuỷ lợi Hoà Bình cho biết: Do thiếu kinh phí đầu tư nên việc sửa chữa, nâng cấp các công trình đã xuống cấp hạn chế, làm suy giảm năng lực tưới, tiêu, khó đáp ứng được yêu cầu phát triển sản xuất nông nghiệp. Hàng năm, Công ty đều tổng hợp danh sách các công trình thuỷ lợi xuống cấp, báo cáo các sở, ngành. Để giải quyết vấn đề này, không chỉ Công ty mà cần có sự phối hợp của chính quyền địa phương, sự đầu tư tập trung từ ngân sách Nhà nước để có những dự án cải tạo, nâng cấp hồ đập, kiên cố hóa kênh mương quy mô lớn và lâu dài, nhất là hệ thống kênh chính đảm bảo đủ nguồn nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Như vậy, nông dân xã Tân Lập tiếp tục chờ đợi không biết đến bao giờ công trình đập Đăng mới được nâng cấp, sửa chữa. Còn bây giờ, điều họ mong đợi nhất là những cơn mưa.

Đinh Thắng