Ông Bùi Chí Thanh (ngoài cùng bên trái), phường Thống Nhất (TP Hòa Bình) ôn lại truyền thống lịch sử những ngày tham gia phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ.

Nhắc đến nghệ sỹ ưu tú Bùi Chí Thanh, những người yêu văn hóa Mường đều biết đến ông, nhưng có lẽ ít ai biết được rằng, nghiệp văn hóa nghệ thuật đến với ông từ cuối năm 1953, khi ông trở thành diễn viên đoàn văn công tiền phương vinh dự được đi phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ. Nhớ lại những năm tháng hào hùng ấy, ông chia sẻ: Đó là những năm tháng ác liệt, dường như cả miền Bắc đổ về Điện Biên Phủ. Trên những tuyến đường Tây Bắc, bộ đội chủ lực hành quân, dân công hỏa tuyến tải đạn, gánh gạo phục vụ chiến dịch, vừa đi vừa đối mặt với những trận ném bom của địch, những trận phục kích của lính Pháp, nhưng ai cũng quyết tâm, anh em một lòng tin tưởng. Giữa những trận đánh, chúng tôi vẫn hát cho nhau nghe, diễn kịch phục vụ bộ đội ngay tại chiến trường.

Và cũng từ đó, cuộc đời ông nối dài bằng những chuyến đi, qua những bản làng miền Tây khoáng đạt, cuối cùng chọn chốn dừng chân là "cái nôi văn hóa Hòa Bình”. Đến nay, dù đã trở thành một nhà nghiên cứu, ông Bùi Chí Thanh không bao giờ quên những năm tháng phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ đã đưa ông đến với nghiệp văn hóa nghệ thuật.

Không chỉ ông Bùi Chí Thanh, với những người đã từng được tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, đó quả là những năm tháng hào hùng luôn ghi mãi trong tim. Tham gia dân công hỏa tuyến từ khi còn rất trẻ, với nhiệm vụ gánh gạo phục vụ chiến dịch, ông Bùi Văn Nhân (Lương Sơn) đã viết trong hồi ký của mình (đăng trong tập Hồi ký cách mạng Hòa Bình): "Ngày nào cũng vậy, từ lúc mặt trời chưa ngủ dậy, những bước chân của chúng tôi đã rậm rịch trên các sườn núi, trong các rừng cây, theo những con đường ngoằn ngoèo như con rắn lội. Khi gà đã gáy sang canh hai, canh ba, chúng tôi mới ngả lưng xuống bất cứ chỗ nào”. Ông Nhân cùng rất nhiều người con của Hòa Bình đã tham gia tải gạo, tải đạn ra tiền tuyến. Đây cũng là thời điểm máy bay địch liên tục phục kích, bắn phá. Tuy nhiên, bất chấp nguy hiểm, bằng sức người, gánh vác trên vai, đẩy xe thồ, từng đoàn dân công nối dài đã góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, đúng như ông Nhân đã chia sẻ: "Sau khi trở về địa phương được 3 hôm thì tôi được tin chiến dịch đã bắt đầu, quân ta đang thắng lớn. Tôi nghĩ: thế nào những số hàng của chúng tôi chuyển qua đường 6 cũng đã đến tay các anh bộ đội rồi, mong các anh cố gắng đánh giỏi, giết được nhiều giặc, hậu phương chúng tôi lúc nào cũng sẵn sàng phục vụ các anh đánh thắng thằng Tây để giành độc lập, tự do" - (trích hồi ký Chuyển hàng ra mặt trận).

Quyết tâm ấy đã được thể hiện trong suốt quá trình chuẩn bị chiến dịch và 56 ngày đêm chiến dịch diễn ra ác liệt. Phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ, toàn tỉnh đã huy động 381.292 lượt dân công, 905 xe đạp thồ, vận chuyển 4.900 tấn hàng từ Hòa Bình lên điểm tập kết; 170.000 người hậu phương xay, giã 545 tấn thóc cho bộ đội. Tỉnh đã cung cấp cho mặt trận 39.517 kg thịt, 1.840 m3 gỗ, hàng vạn cây tre, bương… Những đóng góp đó đã góp phần vào thắng lợi chung - chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ ngày 7/5/1954.