(HBĐT) - Nằm sát lòng hồ sông Đà vẫn tập quán canh tác truyền thống tự cung, tự cấp từ trồng ngô, sắn, trồng rừng rồi ở trong những căn nhà với nghề dệt thổ cẩm tỉ mỉ được làm từ nguyên liệu truyền thống hàng tháng mới xong một bộ váy… Đó là nét đặc trưng của người Dao ở xóm Sưng, xã Cao Sơn (Đà Bắc) tồn tại hàng nghìn năm nay.

Đi bộ dưới những cánh rừng ven lòng hồ sông Đà ở xóm Sưng, xã Cao Sơn (Đà Bắc) là hoạt động khách nước ngoài ưa thích.

Sau 8 năm, cảm nhận của tôi khi trở lại nơi đây là những ngôi nhà vẫn nguyên bản nằm trên những sườn đồi nhìn ra lòng hồ sông Đà. Hầu như mọi kiến trúc vẫn không thay đổi. Nhà truyền thống người Dao là nhà nửa sàn, nửa đất tiếng Dao là kết quả của sự thích ứng tự nhiên. Người Dao có nét văn hóa đặc trưng tiêu biểu của tộc người qua các nghi lễ và kiêng kỵ trong việc làm nhà và trong quá trình cư trú. Con đường rải đá cấp phối ngoằn nghèo nằm ven lòng hồ được thay thế bằng con đường được rải nhựa chạy đến tận trung tâm xóm. Tuy giao thông thuận lợi nhưng những nếp sinh hoạt, canh tác của bà con vẫn dựa vào trồng trọt là chính. Những hộ gần lòng hồ thì đánh bắt thủy sản.

Anh Lý Văn Nghĩa, Trưởng xóm Sưng cho hay: Chẳng biết từ bao giờ, người Dao chúng tôi định cư ở đây. Theo như các cụ đời trước kể lại từ hàng trăm năm có khi hàng nghìn năm nay xóm đã có người sinh sống. Họ sống dựa vào rừng, vào đồi núi và sông. Đến nay, xóm có 74 hộ người Dao sống đoàn kết. Hầu như các hộ đều không khóa cửa khi đi ngủ bởi an ninh trật tự rất tốt. Nhiều tài sản quý như xe máy, mọi người có thể để ngoài sân mà không sợ mất.

Điều cảm nhận của tôi khi trở lại đây là hầu hết phụ nữ trong xóm vẫn mặc trang phục truyền thống lúc ở nhà cũng như khi đi làm. Chị Lý Thị Sinh năm nay hơn 40 tuổi cho biết: Chẳng ai bảo ai nhưng là nếp phong tục của chúng tôi, hầu hết phụ nữ đã có gia đình khoảng 40 tuổi trở lên đều mặc trang phục dân tộc mình dù thời trẻ mặc trang phục hiện đại. Mặc dù như thế cũng là nghĩ về tổ tiên của mình. Đó là lý do nghề dệt truyền thống của người Dao giữ được sau bao thăng trầm của lịch sử. Để có được bộ trang phục đó, người phụ nữ chọn nguyên liệu, thêu dệt từng chi tiết, mất hàng tháng mới làm xong bộ quần áo cho mình.

Điểm mới nhất khi chúng tôi đến đây là căn nhà homestay. Dù mới hoạt động chưa đầy một năm nay nhưng khách nước ngoài không thể bỏ qua địa điểm này. Anh Đặng Văn Xuân, một chủ hộ homestay cho biết: Nét văn hóa truyền thống từ kiến trúc nhà, trang phục, cảnh quan, nếp sinh hoạt và điểm nối các điểm du lịch là sức thu hút du khách nước ngoài khi đến đây. Gia đình tôi trước đây chỉ trồng ngô, sắn, cây màu và trồng rừng. Từ khi được dự án hỗ trợ làm du lịch, chúng tôi đã tham gia. Tuy mới hoạt động nhưng gia đình đã đón nhiều lượt khách. Có đợt cuối tuần khách đông không đủ chỗ nghỉ. Chúng tôi mong muốn ngày càng được đón tiếp nhiều du khách hơn. Khách du lịch nước ngoài đến xóm Sưng rất thích những nét sinh hoạt gần gũi với thiên nhiên, được nghỉ ngơi giữa bản người Dao Tiền, ăn những món ăn dân tộc, được đi thăm hang bà Chúa Hoàng Lan nằm trên núi Biều. Với những người thích khám phá, vận động sẽ được đi lội suối bắt cá, đi bộ xuyên qua những cánh rừng già dọc lòng hồ sông Đà. Đây là những trải nghiệm thú vị không thể nào quên.

Ông Nguyễn Văn Hiến, Trưởng phòng VH-TT huyện Đà Bắc cho biết: Từ đầu năm 2017, tổ chức AFAP của úc tiếp tục hỗ trợ cho 2 hộ tại xóm Sưng, xã Cao Sơn làm du lịch cộng đồng. Dự án hỗ trợ tu sửa nhà cửa, vệ sinh môi trường, cách làm du lịch cộng đồng. Dự án đã đào tạo, tập huấn kỹ năng nấu ăn, hướng dẫn viên;… hỗ trợ vay vốn nâng cấp nhà, dịch vụ thổ cẩm, sản xuất sản phẩm như chè, mật ong… nâng cấp hạ tầng, thiết kế tour, tuyến đi bộ kết nối xóm Sưng và xóm Ké, Hiền Lương cùng các xóm khác. Từ sự hỗ trợ, người đã thay đổi ý thức về tư duy làm kinh tế từ du lịch. Từ du lịch cũng hỗ trợ phát triển nông nghiệp với những sản phẩm địa phương.

Một tín hiệu vui trong năm tới là tổ chức AFAP đã liên kết với doanh nghiệp lữ hành châu á Peaktreval đưa hơn 2.000 khách đến tham quan du lịch cộng đồng tại xóm Sưng. Huyện Đà Bắc đang xây dựng Nghị quyết về phát triển du lịch đến năm 2030 và tranh thủ sự giúp đỡ của tỉnh, các tổ chức đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá tài nguyên du lịch, triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư, phát triển các loại hình du lịch, nhất là sinh thái, nghỉ dưỡng, khám phá. Đây sẽ là một trong những thế mạnh của xóm trong phát triển kinh tế.