(HBĐT) - Những ngày tháng tư lịch sử, chúng tôi về huyện Kỳ Sơn gặp lại những dân quân xã - lực lượng nòng cốt trong phong trào xây dựng "làng chiến đấu” thời kỳ chiến tranh chống đế quốc Mỹ xâm lược. Khi ấy còn là những thanh niên độ tuổi mười tám, đôi mươi, nay đã bước vào tuổi "xưa nay hiếm” nhưng những ký ức về một thời kháng chiến hào hùng của dân tộc vẫn vẹn nguyên.

Ông Nguyễn Văn Miệu (bên phải) - nguyên Xã đội trưởng xã Mông Hóa (Kỳ Sơn) thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cùng đồng đội ôn lại ký ức xây dựng "làng chiến đấu”.

Bên bàn trà, ông Nguyễn Văn Miệu, xóm Gò Dọi, xã Mông Hóa - người Xã đội trưởng năm xưa nay đã gần 80 tuổi hào hứng kể lại: Trong kháng chiến chống thực dân Pháp cũng như đế quốc Mỹ, xã Mông Hóa luôn là địa bàn trọng điểm, chiến lược. Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ (1965-1975), địa bàn xã là điểm trú quân, huấn luyện để vào Nam chiến đấu của bộ đội chủ lực (chủ yếu là Sư đoàn 308). Nhiều cơ quan Trung ương đứng chân tại địa bàn như Ban đối ngoại (Bộ Ngoại giao) đặt tại xóm Gò Dọi, Xí nghiệp H41 (Nhà máy in Tiến Bộ) tại xóm Suối Ngành, Bộ Tư lệnh Thủ đô... Cùng với nhân dân trong toàn huyện, nhân dân xã Mông Hóa tích cực xây dựng phong trào "làng chiến đấu”. Với phương châm mỗi gia đình là một pháo đài bất khả xâm phạm, chắc tay súng, vững tay cày, vừa sản xuất, vừa chiến đấu bảo vệ làng xóm, quê hương, bảo đảm an toàn tuyệt đối cho hoạt động của các cơ quan Trung ương tại địa phương.

Ngay trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền Bắc (1965-1968), cùng với huyện Lương Sơn, huyện Kỳ Sơn được tỉnh chọn làm thí điểm ở 4 xã về xây dựng "làng chiến đấu” để rút kinh nghiệm mở rộng ra toàn tỉnh. Huyện đã tổ chức quán triệt mục đích, yêu cầu, nội dung chủ yếu xây dựng làng chiến đấu trong cấp ủy, chi bộ và toàn dân với nhận thức "Làng chiến đấu là một trong những vấn đề then chốt có tính chất chiến lược trong chiến tranh nhân dân, góp phần đánh bại chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ”.

Trong xây dựng làng chiến đấu, huyện tích cực xây dựng cơ sở chính trị, củng cố tổ chức vững chắc. Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng được chú trọng, công tác xây dựng Đảng được đẩy mạnh. Xây dựng dân quân tự vệ vững mạnh làm nòng cốt, củng cố các đoàn thể quần chúng làm cơ sở cho chiến tranh nhân dân, củng cố các hợp tác xã để đẩy mạnh sản xuất, nâng cao đời sống... Các giới, các ngành phát huy tính tích cực trong xây dựng làng chiến đấu, thanh niên, phụ nữ đi đầu trong đào hầm phòng không, đào hào chiến đấu, hăng hái hưởng ứng phong trào thanh niên "ba sẵn sàng”, phụ nữ "ba đảm đang”, các cụ già hội phụ lão tham gia "bạch đầu quân”, tự nguyện làm vũ khí thô sơ và dụng cụ cho dân quân luyện tập... Trên mặt trận sản xuất, sôi nổi xây dựng "cánh đồng 5 tấn thắng Mỹ”. Vụ đông - xuân 1966 -1967 cánh đồng 5 tấn mới chỉ có ở 3 xã, đến vụ mùa năm 1967 đã phát triển ở hầu hết các xã trong huyện.

ông Đinh Công Tự, xóm Bẵn, khi ấy đang là học sinh cấp III và là liên lạc viên, hiện là Chủ tịch Hội nạn nhân chất độc da cam xã Mông Hóa tiếp chuyện: Chấp hành chủ trương toàn dân đánh giặc của Đảng, với tinh thần sẵn sàng chiến đấu, vì miền Nam ruột thịt, phong trào xây dựng làng chiến đấu được nhân dân hưởng ứng mạnh mẽ. Xã xây dựng một trung đội cơ động sẵn sàng chiến đấu được trang bị đầy đủ vũ khí, đạn dược, các xóm, làng thành lập các tiểu đội dân quân, thường xuyên duy trì chế độ trực chiến, khi có máy bay địch kịp thời báo động cho nhân dân ẩn náu và sẵn sàng chiến đấu. ở các gia đình, nhà trẻ, trường học đều đào hầm trú ẩn. ý thức cảnh giác, tinh thần triệt để cách mạng của nhân dân lên cao, biểu hiện rõ nhất là thực hiện "3 không” (không tiết lộ cơ quan, đơn vị bộ đội đóng quân trên địa bàn; không nghe luận điệu tuyên truyền của địch; không tò mò, tìm hiểu những điều không thuộc phạm vi được biết). Nhờ vậy, mặc dù địa bàn xã là trọng điểm địch nhòm ngó nhưng không phát hiện được nghi vấn, điểm đóng quân của các đơn vị bộ đội, cơ quan được đảm bảo an toàn, không bị oanh tạc. Hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và của trong những lần Mỹ rải bom, đánh phá.

Hơn 50 năm đã trôi qua, có dịp tụ hội, những dân quân xã năm xưa lại sôi nổi ôn lại ký ức của những ngày "Giặc đến là đánh, giặc đi lại tiếp tục sản xuất”, "Làm ngày chưa đủ, tranh thủ làm đêm”. Phát huy truyền thống đoàn kết, anh dũng trong chiến đấu, ngày nay, mỗi xóm, làng trên toàn huyện không ngừng phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong công cuộc phát triển KT-XH, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Toàn huyện hiện có 85 khu dân cư, năm 2017 có 76 khu dân cư đạt văn hóa, chiếm 89,4%. Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, huyện có 4 xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong năm nay phấn đấu đưa xã Dân Hạ về đích nông thôn mới. Tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện chiếm 6,24% (năm 2017), huyện phấn đấu giảm còn 6,2% trong năm nay.