(HBĐT) - Dổi - cây che mưa giông, nắng, gió những mái nhà Mường. Dổi cho bóng mát - không khí trong lành - cảnh quan thiên nhiên hấp dẫn. Dổi cho thân gỗ cao vút, thẳng tắp để người quê tôi làm nếp nhà sàn. Dổi cho loại hạt nức vị các món ăn; cho loại thuốc quý để người Mường khỏe mạnh. Dổi xứ Mường hôm nay ở nhiều vùng quê từ Lai Châu, Điện Biên, Thái Nguyên đến Tây Nguyên xa xôi... đang mang lại những mùa Xuân no ấm.
Hạt dổi thành phẩm.
Tích dổi Mường Be
Đó là câu chuyện của 60 năm trước, khi bố tôi còn nhỏ, cùng chúng bạn chơi đùa dưới những tán dổi; cùng nhặt những hạt dổi chín đỏ làm đạn để chơi trò bắn ống phốc… Để rồi sau mỗi dịp đi xa trở về, ông lại thích ngồi dựa lưng bên gốc dổi cổ thụ cạnh bờ ao và ngắm nhìn dổi cứ ngạt ngào, thấm đẫm tuổi thơ nơi xứ Mường Be (xã Chí Đạo - Lạc Sơn, Hòa Bình)…
Hạt dổi sau khi nướng được đem giã nhỏ trộn với muối rang để chấm món ăn còn một phần đem giã nhỏ để ướp với thịt, cá trước khi nấu, nướng. Mùi thơm của hạt dổi nướng khiến món ăn hấp dẫn đến lạ. Xưa kia, các quan lang người Mường, mỗi khi đón khách ở Kinh kì lên thăm đều dùng hạt dổi làm gia vị cho vào các món ăn và muối dổi như thế. Ngày nay, khách đến xứ Mường thưởng thức các món đặc sản có rắc hạt dổi một lần cũng sẽ nhớ và vương vấn mãi…
Bao năm rồi mà mỗi lần về quê, bố tôi vẫn thích tự tay vào bếp nướng hạt dổi để chế biến các món ăn. Vốn là loại cây mọc trên rừng, rồi không biết từ khi nào, những cây dổi lớn lên trong làng. Vẫn dáng cây cao thẳng tắp ngày ngày che mưa, nắng cho những mái nhà. Người trong Mường không phải đi xa tận rừng sâu để lấy gỗ làm nhà nữa. Nhiều người già trong Mường cho rằng, vào mùa dổi chín, những đàn chim bay về từ rừng sâu kia chính là "sứ giả” đem dổi về với đất Mường. Đàn chim bay về từ rừng sâu ríu rít, tâm tình bên những chùm dổi chín như chứng kiến thành quả của ngày xa xưa, dổi được đưa từ rừng về để hôm nay kết trái vàng như thế…
Người dân làm những bậc thang để leo lên cây hái dổi.
Cây lộc và trái vàng ở xứ Mường Be
Ngồi bên cửa voóng (cửa sổ) nhà sàn ngắm nhìn vườn dổi thẳng tắp ông Bùi Văn Bun -Trưởng xóm Be chia sẻ: Mùa dổi năm nay, gia đình ông không chỉ thu hàng trăm triệu đồng từ bán hạt đổi tươi. Trong năm, gia đình ông còn xuất bán khoảng 3 vạn cây giống dổi ghép thu vài trăm triệu đồng/năm. Gia đình ông cũng như nhiều hộ dân ở đây đang ấp ủ dự định xây dựng dịch vụ du lịch trải nghiệm.
Chắc chắn du khách sẽ rất thích thú được nằm trên những chiếc võng mắc qua những cột chống trời kia; sẽ hài lòng khi được ngủ trên những ngôi nhà sàn gỗ dổi; được thưởng thức các món ăn đậm hương vị hạt dổi; được đem những sản phẩm dổi (như: muối dổi, hạt dổi khô, hạt dổi ngâm rượu để làm thuốc xoa bóp, cây dổi giống…) về làm quà…
Khi đời sống của người dân nơi đây khởi sắc hơn, họ cũng tự tin tìm tòi hướng đi, tầm nhìn mới. Tất cả nhờ cây lộc quý dổi thơm!
Ông Bun cho biết: Hiện nay, nhà nào cũng có ít thì vài cây dổi. Vài cây có tuổi đời 20-30 năm, cho thu 2-3 tạ hạt tươi. Với giá bán hạt tươi hiện là 500.000 đồng/kg thì một cây dổi cho thu mấy chục triệu đồng, tương đương cả cây vàng cũng đem lại nguồn thu không nhỏ cho nhiều gia đình. Đặc biệt, hơn chục năm trước, nhiều nhà mạnh dạn, trồng nhiều đương nhiên có của ăn, của để và phát triển nhanh chóng.
Như gia đình ông Bùi Văn Lực ở xóm Be Trên vừa tổng kết một mùa dổi bội thu. Cách đây hơn chục năm, ông Lực đã mạnh dạn trồng gần trăm cây dổi. Giờ đám dổi này đã cho thu hạt. Có cây dổi cho thu tới 2 tạ hạt tươi. Ông Lực vui lắm, chưa bao giờ người nông dân như ông lại thu được cả tấn hạt dổi, trị giá mấy trăm triệu đồng. Gia đình ông Bùi Văn Hền, Bùi Văn Biền, Bùi Văn Lán… giờ cũng trở thành những triệu phú nhờ dổi.
Trồng cây dổi, không phải chăm sóc gì, sau chục năm cây cho hạt. Trồng cây ghép thì gần 5 năm đã cho thu hạt. Đầu tháng 9 là bà con chỉ việc mang rá, rổ ra sau vườn nhặt hạt vàng. Đúng là cây lộc, trái vàng của xứ Mường Be!
Dổi xứ Mường và ước mong xuất khẩu
Năm qua, dổi được mùa, được giá nên nhiều gia đình đã đổi đời nhờ bán hạt dổi và đặc biệt là các nhà vườn bội thu khi bán cây dổi giống. Những ngôi nhà sàn được trang bị đầy đủ tiện nghi; đường làng, ngõ xóm khang trang; tiếng còi xe ô tô rình rang của những hộ thu vài trăm triệu và tiền tỉ từ vụ dổi không còn lạ ở xứ này.
Chủ tịch UBND xã Chí Đạo Quách Công Thái cho biết: Những năm gần đây, do nhu cầu của thị trường ẩm thực trong nước ngày càng phong phú, hạt dổi trở thành gia vị đặc sản không thể thiếu. Với ưu điểm không mất nhiều công chăm sóc, bảo vệ, sản phẩm hạt lại dễ thu hoạch, bảo quản, chỉ cần phơi khô, không sợ hỏng, mốc và bán được quanh năm, nên dổi đang trở thành cây chủ lực đem lại nguồn thu cao, hướng đi xóa đói, giảm nghèo và làm giàu bền vững của người dân nơi đây.
So với những cây trồng khác, cây dổi mang lại lợi ích kép. Trồng dổi cho thu hạt và còn bán được cả gỗ với giá thành cao. Dổi còn tạo môi trường trong lành, mát mẻ và tương lai sẽ trở thành điểm du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái hấp dẫn du khách.
Xã Chí Đạo hiện có hơn 300 hộ trồng khoảng hơn 42 ha dổi (hơn 20.000 cây) ở các độ tuổi; trong đó, gần 4.000 cây đã cho thu hoạch. Cây dổi trồng 8 năm thì ra hoa, bói hạt, nếu trồng cây cấy ghép thì thời gian sẽ được rút ngắn được một nửa. Cây càng lâu năm, giá trị gỗ, hạt càng cao.
Khi nhãn hiệu tập thể "Hạt dổi Lạc Sơn” được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận bảo hộ ngày 18/12/2014, tiếp đó hạt dổi được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao của tỉnh, xã Chí Đạo có số lượng hộ trồng, cây trồng, sản lượng và chất lượng cao nhất đã mở ra cơ hội giúp sản phẩm dổi từng bước xây dựng thương hiệu trên thị trường, vươn ra các tỉnh, thành phố trong cả nước và tiến tới khai thác tiềm năng xuất khẩu.
Hồng Duyên
Sinh năm 1932, năm nay cựu chiến binh (CCB) Vũ Trọng Thuận ở tổ 3, phường Thống Nhất (TP Hòa Bình) đã ngoài 90 tuổi, nhưng khi kể về một thời binh lửa nơi chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa, giọng ông vẫn sang sảng. Thời điểm đó ông tham gia với vai trò là chiến sỹ quân y của trạm thu dung điều trị thương binh dưới tán rừng Mường Phăng. 70 năm đã trôi qua, ký ức thời thanh niên của người cựu binh như ùa về khi hoa ban nở trắng những cánh rừng Tây Bắc.
Sinh năm 1934, năm nay dù đã 90 tuổi nhưng khi kể lại những ngày cùng đồng đội tấn công Đồi A1 ở chiến dịch Điện Biên Phủ cách đây tròn 70 năm, đôi mắt của cựu chiến binh (CCB) Mai Đại Xá ở tổ 7, phường Đồng Tiến (TP Hòa Bình) như có lửa, giọng nói trở lên mạnh mẽ như thuở 20 tay cầm súng, bật dậy từ chiến hào hô xung phong...
LTS: Thiếu tướng Bùi Đức Tùng, nguyên Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ là Trung đội trưởng thuộc Đại đội 924, Tiểu đoàn 542, Trung đoàn 165, Đại đoàn 312. Thiếu tướng Bùi Đức Tùng đã kể lại những kỷ niệm tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ trong cuốn sách "Chiến sĩ Điện Biên Phủ thành phố Vinh” do Ban liên lạc chiến sĩ Điện Biên Phủ thành phố Vinh biên soạn. Báo Quân đội nhân dân Điện tử trích gửi đến bạn đọc.
Cách đường tỉnh 435 gần 3km ở xóm Lòn, xã Bình Thanh, huyện Cao Phong là một căn nhà sàn cũ. Đó là căn nhà của bà Đinh Thị Thảo năm nay 63 tuổi, bà ở một mình. Nhiều năm nay bà Thảo sống trong cảnh không có điện, không ti vi với niềm đam mê trồng rừng và giữ rừng.
Những năm qua, cùng với triển khai các giải pháp nhằm tạo sinh kế cho người nghèo vươn lên, việc xóa nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, cận nghèo cũng luôn được tỉnh quan tâm thực hiện. Ngoài đề án, chương trình hỗ trợ nhà ở, các cấp, ngành đã tăng cường huy động nguồn lực để hỗ trợ sửa chữa, xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, hoàn cảnh khó khăn, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, tạo động lực để các hộ vươn lên thoát nghèo.
Từ một cây tre ngà bình thường, ông Nguyễn Văn Nam ở xã Yên Trị, huyện Yên Thủy đã biến thành "rồng tre”, thể hiện tinh thần đoàn kết với mong muốn Việt Nam muốn làm bạn với các nước trên thế giới. Những tác phẩm của ông đã được nhiều nước biết đến.
