Tấu hài có thể được coi là “đặc sản” tiếng cười sân khấu khoảng 20 năm qua, tại TP.HCM. Trong một thời gian dài, nhiều chương trình ca múa nhạc không thể thiếu vắng các danh hài trong các tiết mục “cù” khán giả. Nhiều tụ điểm còn chèo kéo các danh hài nổi tiếng với cát - xê cao để thu hút người xem. Một cuộc chạy đua lâu nay đã tạo nên tình trạng xô bồ và ngày càng trở nên hỗn tạp. Giờ đây đã xuất hiện tình trạng khán giả quay lưng với tấu hài, ngay những sân khấu chuyên diễn tấu hài cũng thưa vắng khán giả. Một số cặp diễn hài có tiếng tăm đã phải chuyển nghề, hoặc có nhóm không còn được mời diễn dẫn tới sự tan rã trong nuối tiếc... Vì sao vậy?
1. Hài bát nháo!?
Có một thời người ta đã phải nói “Ra ngõ là gặp tấu hài”, bởi sự xuất hiện quá nhiều nhóm hài, hành nghề khắp nơi, trong bất cứ chương trình nào, từ lớn đến nhỏ. Ở TP.HCM có khoảng 60 nhóm tấu hài đã làm mưa làm gió, ở hàng trăm tụ điểm ca nhạc khác nhau. Nhiều nhóm tấu hài đã chạy theo tiếng cười dễ dãi, diễn mãi những tiết mục cũ, hoặc tấu cương không có kịch bản, chạy theo thị hiếu rẻ tiền, gây tiếng cười nhạt nhẽo. Thậm chí có nhóm đã thoại những câu nói thô tục. Nếu ai đó đã từng xem những tấu hài như “Yêu quá sức”, “Yêu qua mạng”, “Kẻ cắp trái tim” thì sẽ được nghe các câu thoại thật sự tục tằn, đại loại: “Mẹ em bị ung thư phao câu còn lâu mới khỏi”, hoặc “Anh đến gấp em đang ở... truồng”...
Nhiều nghệ sĩ chuyên tấu hài cũng phải công nhận sân khấu hài đang bị nguội lạnh vì sự nhàm chán về những trò quậy. Người quản lý Sân khấu hài 135 Hai Bà Trưng xác nhận, hiện các sân khâu hài đang bị giảm sút khán giả một cách trầm trọng. Theo anh, nguyên nhân chính là các nhóm diễn hài đã không chịu đầu tư về kịch bản, về nghệ thuật dàn dựng để phục vụ khán giả. Ngay cả Hoài Linh, người vừa đoạt giải Mai Vàng đầu năm 2010, trong dăm năm qua cũng đã bắt đầu lo toan về sự lặp lại của mình. Không ít nhóm diễn hiện bí tiết mục mới, nên chỉ còn chiêu thức cuối cùng là đem chính hình hài xấu xí của mình làm thành trò cười, hoặc mang khuyết tật của người khác để giễu nhại, hòng lấy tiếng cười nhạt nhẽo của khán giả. Hiện tượng khá phổ biến là họ diễn những động tác giễu người có tật mắt lé, răng vẩu, khập khiễng chân, nói lắp hoặc lùn, béo... Như vậy họ đã phạm vào điều tối kỵ trong nghệ thuật, bởi đó là sự xúc phạm và chẳng đem lại nội dung gì có ích lợi về tinh thần cho người xem.
Cũng vì sự bế tắc trong phương án khai thác nội dung mới, các nhóm hài chỉ dùng một vài tiết mục quen thuộc đi diễn hàng chục tụ điểm khác nhau, nên có hiện tượng nghệ sĩ vừa bước chân ra sân khấu đã có khán giả cũng diễn theo và còn nhắc lời thoại trước cho diễn viên, rồi cười khoái trá, bởi họ đã quá thuộc tiết mục và tỏ thái độ chán ngán thật sự.
Lại còn chuyện, nghệ sĩ tự cắt bớt chi tiết để còn nhanh chóng chạy sang tụ điểm khác. Nghệ sĩ hài Tiểu Bảo Quốc đã tâm sự:
- “Làm tấu hài phải diễn theo lệnh của bầu sô. Có đêm nhiều tiết mục, thì họ hối thúc mình diễn nhanh lên, dành thời gian cho tiết mục khác. Nhưng khi có “sao” nào chạy sô trễ, thì họ lại đẩy mình ra, bắt diễn dây dưa để câu giờ, chờ “sao” đó tới”.
Để cứu rỗi hiện tượng nhàm chán của tấu hài, nhiều nghệ sĩ đã gồng mình tổ chức một chương trình hài “liên khúc”, theo kiểu ghép một số tiết mục để tạo một nội dung nhất định và để có điều kiện trổ hết tài lấy lại tiếng cười của người xem. Có thể kể ra một loạt live show hài trong thời gian vừa qua của các nhóm Bảo Chung, Kiều Oanh, Hoàng Sơn, Hoài Linh, Việt Hương... Nhưng tất cả vẫn không thể thoát được sự lặp lại và gượng gạo trước người xem với nhiều mảng miếng quá thô thiển, thừa thãi, bỡn cợt trên sân khấu. Đạo diễn Thế Ngữ, đứng trước hiện tượng này đã phải nói về cái hài rất mong manh giữa duyên và tục. Ông còn khẳng định nhiều diễn viên, kể cả những người nổi tiếng, nhiều khi không đưa ra tình huống hài, mà chỉ bịa lời chọc ngoáy dẫn đến tiếng cười không ăn với vai diễn; nhiều tiếng cười vô nghĩa, thiếu tính thẩm mỹ và ý nghĩa giáo dục cộng đồng.
 Các gương mặt hài của sân khấu TP. Hồ Chí Minh. |
2. Hài thả nổi!?
Ngay từ năm 2003, các nhà chức trách đã từng cảnh báo về sự hụt hơi của tấu hài vì thể hiện sự yếu kém về nội dung và nghệ thuật diễn xuất. Thậm chí, ông Phạm Minh Tuấn, khi đó là Phó giám đốc Sở VH-TT đã răn đe rằng, nếu vẫn không chấn chỉnh được tấu hài thì sẽ có kế hoạch tạm ngưng hoạt động một số nhóm. Không thể lạm dụng tiếng cười bằng nhiều tiểu phẩm quá yếu về mặt thẩm mỹ.
Ấy vậy mà cho đến nay, mọi chuyện vẫn không hề xoay chuyển, tấu hài trên sân khấu vẫn hoành hành với những tiếng cười rẻ tiền. Cho dù hiện nay khán giả đã thể hiện sự chán nản và không còn tha thiết với những nội dung vô bổ nữa; và tưởng như tấu hài đã hết thời trên sân khấu, thì ai dè tấu hài lại nhảy vào từng nhà qua các kênh truyền hình. Đặc biệt đã xuất hiện kênh hài và kênh karaoke. Nếu trước đây với các chương trình “Trong nhà ngoài phố” hoặc “Gặp nhau cuối tuần”, hay sau này là “Gala cười”, “Siêu thị cười” thì cũng chỉ có một tuần một lần, nhưng nay hầu như tất cả chương trình tấu hài được tung lên sóng mỗi ngày. Trong đó nhiều chương trình chất lượng kém và nội dung lộn xộn, bát nháo và diễn viễn hài thả sức diễn cương, giống như ở các tụ điểm tấu hài ngoài trời. Cùng với các truyền hình kênh, ngay các loại hình khác như điện ảnh, hay trong các vở kịch dài cũng khuyến khích lồng ghép những chi tiết mang nội dung tấu hài để tìm kiếm tiếng cười thư giãn.
Tấu hài lâu nay bị thả nổi và không thể kiểm soát được. Đặc biệt vào dịp tết, nhiều nhóm tấu hài đã lấy tiêu chí “Làm một mùa Tết ăn hết bốn mùa” từ nhiều năm nay, do vậy các nhóm hài vừa chạy sô, vừa tìm cơ hội cắt tỉa tiết mục để kịp chạy đuổi các tụ điểm diễn trong TP. Có diễn viên gọi là ăn khách, chỉ trong một ngày tết diễn tới 15 sô, mới thấy họ diễn vội đến mức nào. Nhóm nghệ sĩ BC chẳng hạn, có lần diễn vội vàng, chỉ khoảng 6 phút cho một tiết mục; khán giả còn chưa kịp vỗ tay, họ đã nhanh chân rút lui để chạy sang tụ điểm khác ngay sau đó, cũng với tiết mục vừa diễn. Nếu có dịp đảo qua các sân khấu ngoài trời càng thấy rõ cái láo nháo của tấu hài, từ nội dung yếu kém lẫn sự cẩu thả trong cách diễn. Trên thực tế, tình trạng tấu hài tự tung tự tác, chạy theo tự nhiên chủ nghĩa đã kéo dài hơn chục năm nay, vượt qua tầm kiểm soát dù có thời kỳ gắt gao của các nhà quản lý.
3. Hài về đâu?
Nếu nói các nghệ sĩ hài là những người làm dâu trăm họ thật đúng. Khán giả có thể cười hả hê, khen đấy nhưng lại có thể chê hết lời, bởi nhiều lời tấu, hoặc chi tiết trong kịch bản không thể thô hơn và không thể tuỳ tiện hơn... Để lấy lại sự tin yêu của người xem, không ai khác trước hết phải do chính nghệ sĩ thuộc các nhóm tấu hài. Về điều này nghệ sĩ Hữu Lộc, Sân khấu Nụ Cười Mới đã tâm sự:
- “Tấu hài là để kiếm sống, nhưng muốn giữ nghề thì phải diễn kịch. Sắp tới không chỉ anh Hoài Linh mà cô Kim Ngọc, Hiếu Hiền... cũng muốn thử sức mình trong các vở kịch mới”.
Tiêu chí của “Sân khấu Nụ Cười Mới” luôn luôn chọn hướng gây dựng những chương trình, kịch bản mang đến tiếng cười sảng khoái, nhưng ẩn chứa ý nghĩa giúp người xem thư giãn, thoải mái; giúp cho khán giả có một tinh thần tươi vui và làm việc hiệu quả hơn. Ba năm qua, “Sân khấu Nụ Cười Mới” đã tỏ ra đúng hướng khi đóng góp tích cực vào việc gỡ thế bí và nhàm chán của tấu hài, với 10 live show và hơn 20 vở diễn hài kịch.
Hơn 10 năm nay Nhà hát Tuổi trẻ VN đã mở ra khuynh hướng xã hội hoá tiếng cười sân khấu, ở Hà Nội; đó là những kịch ngắn vui và có ý nghĩa nhân văn, với tiếng cười phê phán tế nhị và hóm hỉnh, thông qua các đêm “Đời cười”. Hiện nay, các nghệ sĩ của Nhà hát Tuổi trẻ VN vẫn kiên trì giữ vững cách khai thác kịch mục và nghệ thuật diễn xuất đậm chất hoạt kê dân gian, tạo nên nội dung lành mạnh, hữu ích.
Để tháo gỡ hiện tượng tiếng cười đang bị tàn lụi các nhóm hài cần phải có sự đổi mới NSƯT. Trần Minh Ngọc đã từng nói rằng, nếu các nhóm hài chịu ngồi lại để hợp sức và cùng đầu tư dựng những chùm kịch ngắn thì sân khấu hài sẽ nâng dần chất lượng. Cũng đã đến lúc các nhà chức trách phải cùng chia sẻ với các nhóm tấu hài, theo kiểu xã hội hoá để tìm cách tháo gỡ, bởi lẽ tiếng cười lành mạnh không những là “mười thang thuốc bổ” mà còn là những bài học về xã hội, con người, về cả quá khứ và tương lai cho sự phát triển dân sinh cùng vơi sự hoà nhập rộng lớn.
Theo Báo SKĐS
Ngày 19/4, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức giới thiệu hai cuốn sách "Ngàn năm văn hiến quốc gia Việt Nam” và "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam”.
Phát triển bởi ICT GROUP.
