Cá
chép vàng cúng ông Công, ông Táo. (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN)
Tuy nhiên, để có một cái Tết thật đẹp và ý nghĩa, mỗi người dân cũng cần nâng
cao ý thức về bảo vệ môi trường.
Một phong tục tín ngưỡng đẹp của người Việt
Cúng ông Công, ông Táo là một phong tục có từ rất lâu đời ở Việt Nam. Theo truyền
thuyết kể lại, ông Công là vị thần cai quản đất đai trong nhà, còn ông Táo là
ba vị đầu rau trông coi việc bếp núp. Ông Công, ông Táo được ông Trời phái xuống
trần gian theo dõi và ghi chép những việc làm Thiện-Ác của loài người.
Hàng năm, cứ vào ngày 23 tháng Chạp, các vị thần này lại cưỡi cá chép lên Thiên
đình báo cáo tất cả việc làm tốt và chưa tốt của con người trong suốt một năm
qua để Thiên đình định đoạt công, tội.
Do đó, trong quan niệm của người Việt, ông Công và ba vị Thần Táo (hay vua Bếp)
là những vị thần định đoạt cát hung, phước đức cho gia đình. Tất nhiên, phước đức
này đến từ việc làm đúng đạo lý của gia chủ và những người trong nhà.
Với mong muốn cho gia đình mình được nhiều may mắn, nên hằng năm, cứ đến ngày
23 tháng Chạp, người ta lại làm lễ tiễn đưa ông Công, ông Táo lên chầu trời một
cách long trọng.
Đồ lễ để cúng ông Công ông Táo thường có một bộ mã ông Công và ba bộ mã ông
Táo. Ngoài ra còn có hương, hoa, oản, quả, cau, trầu; cùng một mâm cỗ được chuẩn
bị cẩn thận, đầy đủ với xôi, gà, giò, nem, canh măng miến...
Người dân thủ đô mua cá chép vàng cúng ông Công, ông Táo. (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN)
Lễ cúng ông Táo thường được tiến hành trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp Âm lịch
(có thể cúng vào trưa, tối ngày 22 tháng Chạp hoặc sáng 23 tháng Chạp) bởi dân
gian quan niệm sau 12 giờ trưa là ông Táo lên chầu trời nên sẽ không nhận được
đồ cúng.
Theo truyền thuyết, cá chép là phương tiện duy nhất có thể đưa Táo Quân về trời.
Bởi thế, vào ngày này, các gia đình đều cúng cá chép. Một số gia đình có thể
mua cá chép giấy (đốt cùng vàng mã sau khi cúng), tuy nhiên phần lớn các gia
đình thường mua 3 con cá chép thả vào chậu nước đặt cạnh mâm cỗ, sau khi làm lễ
xong đem ra sông thả, ngụ ý cá sẽ hóa rồng, vượt vũ môn, làm phương tiện cho
Táo Quân cưỡi về trời.
Ngoài ra, trong tâm thức người Việt, "cá vượt Vũ môn” hay "cá chép hóa rồng”
còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, biểu tượng của tinh thần vượt khó, sự kiên
trì, bền chí chinh phục tri thức để đi tới thành công, biểu trưng cho nhân cách
thanh cao tiềm ẩn hoặc hướng đến một kết quả tốt đẹp.
Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường
Vàng mã và cá chép là hai thứ gần như không thể thiếu trong ngày Tết ông Công,
ông Táo. Cứ đến ngày này, thị trường vàng mã lại "lên ngôi" Từ phố
Hàng Mã, Lương Văn Can, chợ Đồng Xuân, Kim Liên… cho đến những ngõ nhỏ, những cửa
hàng tạp hóa trong khu dân cư, đâu đâu cũng đều bày bán mặt hàng này. Thị trường
cá chép cũng rất sôi động, trong đó, cá chép vàng loại nhỏ được người dân chọn
mua nhiều nhất.
Nói về phong tục thả cá chép, không chỉ được cho là phương tiện giúp ông Công,
ông Táo lên chầu trời, xét từ góc độ Phật giáo, phóng sinh cá chép thể hiện sự
từ bi cũng như truyền thống nhân đạo của nhân dân ta, xét về khía cạnh môi trường,
việc thả cá chép còn góp phần làm đa dạng sinh học tại những khu vực cá được thả.
Lý thuyết là vậy, tuy nhiên trên thực tế việc thả cá không đúng cách cùng với ý
thức kém của một bộ phận dân cư lại gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với môi
trường.
Thực tế cho thấy, ở Hà Nội cũng như nhiều địa phương khác, sau ngày Tết ông
Công, ông Táo, các hồ ở Hà Nội ngập trong rác bởi sự thiếu ý thức của nhiều người
dân. Sau khi thả cá, nhiều người vứt lại các túi nilon, thậm chí, cả chân
hương, tro bụi từ đốt vàng mã…
Thả cá, vốn có ý nghĩa đẹp, nhưng thả không đúng cách sẽ gây ra những hậu quả
tiêu cực, không những làm mất đi ý nghĩa tâm linh mà còn gây ô nhiễm môi trường.
Do đó, khi thả cá, mọi người cần chú ý một số điều như: chọn mua những con cá
trông nhanh nhẹn, không bị bong vảy; chọn thả cá về đúng môi trường mà cá có thể
sinh sống; không nên ném cả túi cá xuống hồ, làm cá không thể thoát ra ngoài;
nhặt, vứt túi nilon đúng nơi quy định… Mỗi người dân hãy ý thức hơn nữa trong
việc bảo vệ môi trường xanh và sạch đẹp, vừa thực hành tiết kiệm, vừa gìn giữ
được những nét văn hóa cổ truyền của dân tộc.
Tết ông Công, ông Táo đang đến gần, Tết Nguyên đán cũng sắp đến. Hy vọng, những
hành động, việc làm chưa đúng, chưa đẹp sẽ sớm được khắc phục để mọi người ai
cũng được đón một cái Tết vui vẻ và ý nghĩa./.
Theo Vietnamplus
Ngày 19/4, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức giới thiệu hai cuốn sách "Ngàn năm văn hiến quốc gia Việt Nam” và "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam”.
Phát triển bởi ICT GROUP.
