Nằm ở độ cao 30 m so với chân núi, hang núi Kiến ăn sâu vào lòng núi gần 200 m, chỗ rộng nhất khoảng 30 m, vòm cao từ 1 - 20 m. Hang có 2 cửa, cả 2 cửa đều quay hướng Tây Bắc, trong đó, 1 cửa cao 1 m, rộng 4 m, cửa còn lại cao 0,8 m, rộng 1,8 m.

Qua khảo sát cho thấy, hang núi Kiến được chia thành 6 vòm động chính, mỗi vòm động có độ cao thấp khác nhau với muôn vàn khối nhũ đá kỳ ảo tạo cho du khách được khám phá và thỏa sức sáng tạo. Nếu như ở vòm động thứ nhất, khi bước vào hang, du khách đã thấy các cột nhũ từ trên trần rủ xuống như những thác nước trắng xóa tuyệt đẹp. Hai bên vách hang, những dải nhũ đá được chải dài từ trên xuống như những dải lụa mềm mại thướt tha.

Sang đến gian thứ hai, đây cũng là gian rộng và đẹp nhất với nhiều khối nhũ đá kỳ ảo. Từ trên trần rủ xuống là vô vàn các giọt nhũ tựa như những chùm đèn trang trí. Dưới nền hang mọc lên tầng tầng, lớp lớp các măng đá, cột đá… được phân bố đều khắp trong lòng hang, nhưng không theo một quy luật nào. Mỗi vách động là một kỳ công, mỗi ngăn hang là một tuyệt tác của thiên nhiên. Sát vách phải dưới nền hang có nhiều đoạn nhũ đá như bãi san hô vươn trải ra, nhô lên nhỏ xíu xinh xắn, lớp nọ nối lớp kia, lại có đoạn giống như thửa ruộng bậc thang, thành bờ, thành thửa trông tựa con rồng nhỏ uốn khúc đang tinh nghịch đùa giỡn bên hồ nước.

Đi hết vòm động thứ ba, thứ tư, thứ năm, du khách quay trở ra vòm động thứ hai tiếp tục rẽ trái đến đến với vòm động thứ sáu. Ở các vòm động này có vô vàn các khối nhũ đá to, nhỏ khác nhau từ trên trần rủ xuống nền hang, trông như cây đa cổ thụ xòe tán lá xum xuê, trên vòm trần các dải nhũ rủ mềm mại, buông xuống với các màu rực rỡ, những giọt nước đọng trên nhũ đá long lanh, mờ mờ, ảo ảo. Các hình tượng lúc ẩn lúc hiện, theo góc nhìn tạo cho du khách cảm giác hư hư thực thực như đang đứng trong cung điện nguy nga tráng lệ của nhà vua thời trung cổ...

Không gì thú vị hơn khi đứng ngắm nhìn những nhũ đá, cái từ trong lòng nền vươn lên, cái tư trên vòm trần rủ xuống như quyện vào không gian yên tĩnh, vào giấc ngủ ngàn năm của đá. Các khối nhũ nhô lên tạo thành nhiều đường đi lối lại quanh co...

Hang núi Kiến là một trong những hang động đẹp nhất ở Hoà Bình. Hang có nhiều khối nhũ đá, măng đá, cột đá… với nhiều hình thù kỳ thú, hấp dẫn, tạo cho động trở thành một bảo tàng nghệ thuật tự nhiên, ở đó có các tác phẩm điêu khắc, kiến trúc, hội họa hài hoà và tuyệt mỹ. Giúp cho du khách có nhiều cảm nhận về cái đẹp, tạo cho các nhà làm nghệ thuật có nhiều ý tưởng để sáng tác. Đặc biệt, hang Núi Kiến còn nằm trong quần thể di tích của huyện Tân Lạc với nhiều loại hình phong phú, đa dạng như: di tích khảo cổ hang Muối, hang Bưng; di tích danh thắng động Nam Sơn, động Hoa Tiên, động Mường Chiềng, núi Cột Cờ và danh thắng động Thác Bờ - điểm thu hút nhiều du khách đến thăm quan, thưởng ngoạn.

Hồng Ngọc