(HBĐT) - Trong ngày tết cổ truyền của dân tộc, không thể thiếu được món bánh dày. Ngày nay, đồng bào Mông 2 xã Hang Kia, Pà Cò (Mai Châu) vẫn gìn giữ được những nét văn hóa truyền thống rất riêng từ nếp ăn ở, sinh hoạt, trang phục, trong đó phải kể đến tục làm bánh dày ngày tết. Với người Mông, ngoài rượu thịt, thì bánh dày là thứ không thể thiếu trong mâm cơm ngày tết. 

Để có được những chiếc bánh dày ngon thì khâu quan trọng nhất là chọn gạo nếp ngon, dẻo, không bị lẫn gạo tẻ. Sau đó mang gạo đi ngâm từ sáng hôm trước để chiều hôm sau mới bắt đầu bắc lên bếp đồ. Trong thời gian đồ xôi, để lửa vừa phải, nếu để lửa to quá, xôi sẽ bị cháy và bánh có mùi khê, không ngon. Nguyên liệu để gói bánh là những chiếc lá dong hoặc tàu lá chuối đẹp không bị rách được rửa sạch, lau khô thì gói bánh mới thơm và để được lâu.

Xôi sau khi được đồ chín bắt đầu đem đổ ra máng để giã. Công việc giã bánh dày tốn rất nhiều sức, thường thì công đoạn này do đàn ông đảm nhiệm. Đàn ông khỏe hơn giã bánh mới đều tay, nhuyễn mịn, phụ nữ phải có sức khỏe mới giã được bánh dày. Giã bánh phải nhanh tay, nếu để xôi nguội bánh không nhuyễn, ăn không ngon. Để giã bánh phải dùng máng gỗ và chày gỗ làm bằng loại gỗ thật cứng, chắc. Như vậy mới không bị vỡ, mẻ, giã xôi cho tới khi nào xôi nhuyễn và dẻo quánh thành một khối mới đến phần các bà, các chị khéo léo nặn thành những chiếc bánh tròn hoàn chỉnh. Theo phong tục của người Mông, sau khi giã xong bánh dày, thì chiếc bánh đầu tiên được chủ nhà đặt lên bàn thờ để cúng tổ tiên. Chiếc bánh được đặt về hướng mặt trời mọc, là nét văn hóa bao đời của người Mông. Sau khi cúng xong, gia chủ sẽ chia bánh cho con cháu, người thân trong gia đình rồi mới chia bánh cho khách và bạn bè đến chúc tết.

Ngày nay, ngoài việc làm bánh theo phương pháp truyền thống, nhiều gia đình người Mông đã thay việc giã bánh bằng cách mang gạo đi xay để tạo ra những chiếc bánh ngon, dẻo, mang đậm đà hương vị núi rừng. Điểm khác biệt của chiếc bánh dày người Mông so với các loại bánh khác đó là bánh không có nhân bên trong, không dùng các loại gia vị trộn vào. Bánh dày của đồng bào Mông có cách dùng khá đặc biệt. Bánh phải để nguội để phần vỏ hơi se lại, sau đó cắt thành từng miếng nhỏ cho vào chảo rán hoặc nướng trên bếp than hồng. Bánh có thể để từ 3 ngày đến 1 tuần. Bánh để lâu cứng lại, chỉ cần cho lên bếp than hồng nướng lên, bánh sẽ nở ra và mềm trở lại. Bánh dày của người Mông khi ăn có thể chấm với đường mía hoặc mật ong. Bánh dày không chỉ thờ cúng tổ tiên trong ngày lễ tết mà còn là món ăn đãi khách quý đến thăm nhà. 

Bánh dày người Mông vừa là biểu tượng của no ấm, vừa là hương vị riêng của đồng bào Mông nơi vùng cao Tây Bắc. Đây là nét văn hóa truyền thống độc đáo để thu hút khách du lịch đến thăm quan trải nghiệm vào dịp đầu xuân.