Thi đánh mảng tại Lễ hội Khai hạ Mường Bi năm 2012. ảnh Cẩm Lệ
(HBĐT) - Đầu xuân Nhâm Thìn, chúng tôi đã có dịp hoà mình vào nhiều lễ hội lớn của tỉnh như Khai hạ Mường Bi (Tân Lạc), Xên bản, xên mường (Mai Châu), Đu Vôi (Lạc Sơn), chùa Tiên (Lạc Thuỷ)... để cùng nhân dân nô nức vui xuân, đón năm mới.
Len lỏi trong dòng người đi trẩy hội, chợt bùi ngùi nhận ra rằng những trò chơi truyền thống rèn luyện sức khoẻ, sự khéo léo như chơi đu, đánh mảng, ném còn dường như đang mất dần đi sự hấp dẫn. Vì người lớn giờ đây bị thu hút nhiều hơn bởi vui chơi có thưởng, trẻ em thì say sưa với trò chơi điện tử. Các trò chơi dân gian tại tỉnh ta đang đứng trước nguy cơ mai một - đó là một thực tế đáng được quan tâm hiện nay.
“Ngày xưa, người Mường hầu như ai cũng biết đi kà kheo, đi kà kheo xung quanh nhà sàn. Có người giỏi còn đi lên được cả bậc thang nhà sàn nữa. Mỗi người tự làm một đôi cà kheo riêng để vừa tay cầm, vừa chân. Ngày tết thường tổ chức thi đi kà kheo ở các bãi đất trống. Muốn đi được kà kheo, phải nhanh nhẹn, khéo léo; muốn thế thì phải tập từ khi còn bé. Trước kia, trẻ con Mường đứa nào cũng biết đi kà kheo, giờ thì chẳng thấy có đứa nào biết đi nữa”. Không giấu sự ngậm ngùi, mế Đinh Thị Thuỷ, xóm Bún, xã Yên Mông, TPHB kể lại cho chúng tôi nghe về những trò chơi dân tộc Mường truyền thống. Theo thời gian, trong xu thế hội nhập vì sự ảnh hưởng của nhiều trào lưu văn hoá và tác động của cơ chế thị trường đã dẫn đến sự biến đổi nhanh chóng của đời sống xã hội. Trong đó có sự mai một của các giá trị văn hoá truyền thống nói chung, trò chơi dân gian truyền thống nói riêng.
Nền văn hoá Hoà Bình từ lâu đã được biết đến với những bản sắc văn hoá truyền thống rất riêng. Nơi cửa ngõ Tây Bắc, Hoà Bình đã hội tụ được 7 dân tộc anh em là Mường, Kinh, Dao, Thái, Tày, Mông, Hoa cùng chung sống đoàn kết. Vì sự hội tụ đông đảo đó mà các trò chơi dân gian được diễn ra trên địa bàn tỉnh ta cũng rất phong phú. Người Mường có trò đánh cẳl, cò le, đánh mảng, trò đè khà, bắn nỏ, thi đi kà kheo... Người Thái có trò chơi “gọi nàng sọt”, “khấn rượu cần đoán số”... Người Mông có trò ném Pópo, Tầu tu lu... Người Tày có trò ném còn, bắn nỏ, kéo co, đánh đu, đánh đuốn... Người Dao có trò đá càu, kéo co, nhảy giây, đánh đu...
Các trò chơi của những dân tộc trên địa bàn tỉnh ta thường gắn bó với thiên nhiên và sử dụng tất cả những phương tiện, vật liệu mà họ sẵn có. Những trò chơi của người lớn chủ yếu nhằm rèn luyện sức lực, tài năng, sự thông minh và khéo léo. Ngoài ra, các trò chơi dân gian còn rèn cho người chơi tính kiềm chế, nhẫn nại, mềm mỏng nhưng quyết liệt; đó là những phẩm chất rất quý giá của con người. Những trò chơi của trẻ em đòi hỏi sự khéo léo, sức khoẻ và tinh thần đồng đội, đoàn kết. Giá trị, ý nghĩa và sự cần thiết của trò chơi dân gian đã được lịch sử chứng minh.
Tuy nhiên, trên thực tế thì những trò chơi dân gian này đã mai một đi rất nhiều; nhiều trò chơi đã không còn thấy xuất hiện. Dường như giờ đây các trò chơi dân gian chỉ còn xuất hiện trong dịp lễ hội đầu xuân, ngày hội làng...
Trước thực trạng đáng lo ngại này, ngành Văn hoá đang triển khai nhiều hoạt động bảo tồn, lưu giữ và phát triển trò chơi dân gian. Kết quả thống kê của Sở VH-TT & DL cho thấy, hiện nay tỉnh ta đang duy trì được 95 trò chơi dân gian của 5 dân tộc chính. Trong đó, có đến trên 80% số trò chơi có dáng dấp giống nhau ở các dân tộc. Để làm sống lại các trò chơi dân gian, ngành Văn hoá đang tích cực tổ chức các hoạt động như hội xuân, hội thi các môn thể thao dân tộc. ông Nguyễn Văn Sơn, Trưởng phòng VH-TT huyện Kỳ Sơn cho biết: Hàng năm, huyện đều tổ chức Hội xuân VH-TT mừng xuân, trong đó có nội dung thi tài các môn thể thao dân tộc. Vừa rèn luyện sức khoẻ, tạo không khí phấn khởi cho nhân dân, vừa truyền dạy lại cho thế hệ trẻ.
Ngành Văn hoá đang nỗ lực thông qua các trò chơi dân gian để nâng cao thể chất, ý chí phấn đấu của con người; giáo dục ý thức cộng đồng, bản sắc và văn hoá dân tộc truyền thống. Đồng thời, từng bước nâng tầm các trò chơi dân gian dân tộc thiểu số trở thành môn thể thao đại chúng.
Dương Liễu
Ngày 19/4, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức giới thiệu hai cuốn sách "Ngàn năm văn hiến quốc gia Việt Nam” và "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam”.
Phát triển bởi ICT GROUP.
