Hoạt động giám sát là một trong ba chức năng trọng yếu của Quốc hội, cùng với lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình đã khẳng định vai trò tiên phong, chủ động, quyết liệt trong hoạt động giám sát, đưa pháp luật thực sự đi vào cuộc sống.

Hoạt động khảo sát, giám sát cũng đã được Đoàn ĐBQH coi trọng, tiếp tục được đổi mới, kết hợp giữa khảo sát thực tế và xem xét báo cáo, giám sát trực tiếp. Qua hoạt động khảo sát, giám sát, nhận thức trong quá trình thực thi pháp luật đối với các cơ quan, đơn vị chịu sự giám sát được thay đổi tích cực; góp phần nâng cao chất lượng hoạt động cũng như khẳng định vị trí, vai trò của cơ quan dân cử. Bên cạnh việc tổ chức các chuyên đề giám sát theo Chương trình giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hằng năm, Đoàn đều xây dựng chương trình và tổ chức giám sát một số chuyên đề gắn với các vấn đề nóng, bức xúc đang được đông đảo cử tri và Nhân dân trong tỉnh quan tâm.

Điểm đáng chú ý là hoạt động giám sát của Đoàn luôn gắn liền với thực tiễn địa phương, tập trung vào các lĩnh vực sát sườn với đời sống người dân như đất đai, tái định cư, nước sạch nông thôn, y tế, giáo dục, môi trường, đầu tư công, an toàn giao thông và cải cách hành chính.

Điểm nổi bật trong hoạt động giám sát của Đoàn ĐBQH tỉnh là sự kết hợp hài hòa giữa giám sát trực tiếp và khảo sát thực địa. Nhờ vậy, các đại biểu có điều kiện tiếp xúc thực tế, lắng nghe ý kiến của người dân, doanh nghiệp, chính quyền địa phương để phản ánh khách quan và đầy đủ vào các báo cáo giám sát. Bên cạnh đó, Đoàn đã tổ chức nhiều cuộc khảo sát để nắm tình hình thực tiễn thi hành pháp luật liên quan đến nội dung các luật trình tại các kỳ họp nhằm thu thập thông tin, ý kiến của các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân chịu sự điều chỉnh của luật. Theo đó, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Đoàn đã tổ chức 50 cuộc giám sát, trong đó 20 cuộc giám sát chuyên đề. 

Một ví dụ điển hình là giám sát chuyên đề về việc quản lý, vận hành và khai thác công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung. Qua khảo sát, Đoàn đã chỉ rõ thực trạng hơn 181/359 công trình không hoạt động, bỏ hoang hoặc xuống cấp, gây lãng phí lớn. Từ kiến nghị của Đoàn, UBND tỉnh đã chỉ đạo rà soát, phân loại và có giải pháp phục hồi hoặc thanh lý các công trình kém hiệu quả. Đoàn cũng đã mạnh dạn chỉ ra các điểm nghẽn thể chế qua giám sát thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội tại Kỳ họp thứ 8. Các đại biểu đề xuất Quốc hội và Chính phủ cần có kế hoạch cụ thể buộc địa phương đưa chỉ tiêu nhà ở xã hội vào kế hoạch phát triển KT-XH, gắn với quy hoạch đô thị bền vững…

Từ năm 2021, Đoàn ĐBQH tỉnh đã tổ chức 2 cuộc giám sát theo kế hoạch: Giám sát chuyên đề "việc thực hiện chính sách pháp luật trong cải cách thủ tục hành chính thu hút đầu tư, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2016 – 2020”. Năm 2023, Đoàn thực hiện 16 cuộc giám sát, gồm nhiều chuyên đề quan trọng như: Việc thực hiện Nghị quyết 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa và tiền tệ, đổi mới đơn vị sự nghiệp công lập, quản lý đất đai, trật tự an toàn giao thông, hoạt động công chứng, quản lý tài sản công... Các kết luận sau giám sát không chỉ chỉ rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý mà còn đưa ra kiến nghị cụ thể để khắc phục những hạn chế, yếu kém.

Từ năm 2024 đến đầu 2025, Đoàn tiếp tục triển khai các chuyên đề giám sát về môi trường, nhân lực chất lượng cao, tài sản công, đặc biệt là việc giải quyết kiến nghị của cử tri. Các chuyên đề này có tính thời sự, tác động trực tiếp đến chất lượng quản lý nhà nước và chất lượng cuộc sống người dân.

Để chuẩn bị cho Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV, hoạt động khảo sát, giám sát cũng đã được Đoàn ĐBQH coi trọng và có nhiều đổi mới, tập trung gắn với các vấn đề nóng, bức xúc đang được đông đảo cử tri và Nhân dân trong tỉnh quan tâm. Trên cơ sở Chương trình giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Đoàn ĐBQH tỉnh đã xây dựng Chương trình hoạt động giám sát năm 2025 với 4 chuyên đề: "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường (BVMT) kể từ khi Luật BVMT năm 2020 có hiệu lực thi hành trên địa bàn tỉnh Hòa Bình”; "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển KT-XH, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao trên địa bàn tỉnh Hòa Bình”; "Việc thực hiện sắp xếp lại, xử lý tài sản công là nhà, đất trên địa bàn tỉnh Hòa Bình", "Việc giải quyết kiến nghị của cử tri từ đầu nhiệm kỳ đến tháng 7/2025”.

Giám sát thực tế việc thực hiện chính sách, pháp luật về BVMT kể từ khi Luật BVMT năm 2020 có hiệu lực thi hành tại tại 4 doanh nghiệp: Công ty TNHH MTV Thiên Hà Hòa Bình, xã Cao Dương; Công ty TNHH MTV xi măng Trung Sơn, xã Liên Sơn; Công ty TNHH Cap Global và Công ty cổ phần Bất động sản An Thịnh Hòa Bình tại Khu công nghiệp (KCN) Lương Sơn. Đoàn ĐBQH tỉnh đã ghi nhận các đề xuất, kiến nghị đơn vị, doanh nghiệp như: Các cấp chính quyền xem xét phân bổ nguồn thu phí BVMT đối với khai thác khoáng sản, hỗ trợ công tác bảo vệ và đầu tư cho môi trường tại địa phương - nơi có hoạt động khai thác khoáng sản theo quy định; đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, di dời các hộ ra khỏi bán kính an toàn; tăng cường tổ chức các hội nghị, tập huấn, có văn bản hướng dẫn đến các doanh nghiệp về quy định BVMT; có chính sách hỗ trợ tín dụng xanh, miễn giảm thuế cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch… Đoàn đã đề nghị các cơ quan chức năng nắm bắt khó khăn của các doanh nghiệp để đề xuất biện pháp tháo gỡ kịp thời. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến, tập huấn các nội dung chính sách, pháp luật về BVMT. Đối với đề xuất, kiến nghị của các doanh nghiệp, KCN, Đoàn ĐBQH tỉnh đã tổng hợp đầy đủ và đề xuất với các cấp có thẩm quyền xem xét, giải quyết, góp phần đảm bảo các điều kiện cho doanh nghiệp phát triển bền vững…

Bên cạnh việc giám sát các chuyên đề theo Nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Đoàn ĐBQH còn lựa chọn, đưa vào kế hoạch để tổ chức khảo sát, giám sát trong năm 2025 đối với những vấn đề đang được dư luận, cử tri và Nhân dân trên địa bàn tỉnh quan tâm. Qua giám sát, Đoàn ĐBQH đã thẳng thắn chỉ ra những vấn đề còn bất cập trong việc thực hiện chính sách pháp luật liên quan đến chuyên đề giám sát và kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền, các cơ quan, đơn vị là đối tượng giám sát thực hiện đảm bảo theo đúng quy định pháp luật. Từ đó, nhận thức trong quá trình thực thi pháp luật đối với các cơ quan, đơn vị chịu sự giám sát được thay đổi tích cực; góp phần nâng cao chất lượng hoạt động cũng như khẳng định vị trí, vai trò của cơ quan dân cử. Công tác khảo sát phục vụ hoạt động xây dựng pháp luật tiếp tục được thực hiện. Đến nay, Đoàn đã ban hành kế hoạch khảo sát đối với 9 chuyên đề.

Qua hoạt động giám sát, nhận thức và hành động của chính quyền địa phương và các cơ quan công quyền đã có nhiều chuyển biến tích cực. Cách làm của Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình trở thành điểm sáng trong việc cụ thể hóa tinh thần "Quốc hội hành động”, đưa pháp luật thực sự trở thành công cụ phát triển và bảo vệ quyền lợi của Nhân dân. Các kiến nghị đã được Quốc hội và Chính phủ đánh giá cao, góp phần tạo môi trường pháp lý minh bạch và ổn định hơn.