Hồ có chiều dài 70 km, trải rộng trên địa bàn 17 xã thuộc 5 huyện, thành phố. Khu vực lòng hồ có 47 đảo lớn, nhỏ, trong đó có 11 đảo đá vôi với diện tích 116 ha và 36 đảo núi đất diện tích gần 160 ha. Hồ như bức tranh thủy mặc, từng ví là Hạ Long của Hòa Bình. Ven hồ là những hang động kỳ thú, trầm tích ngàn năm. Hai bên là núi trùng điệp, rừng bạt ngàn. Nơi đây, phong cảnh sơn thủy hữu tình, có rừng, có đảo, khí hậu thanh mát quanh năm, mây nước giao hòa, giữa núi rừng trùng điệp, xếp lớp, nước xanh thẳm, in bóng mây trời. Hồ là bản hợp ca của hương sắc bốn mùa, mỗi mùa mỗi vẻ ban tặng cho con người cảm nhận, khám phá. Đông về nước hồ phẳng lặng, tĩnh mịch vô cùng. Xuân sang, nước hồ bảng lảng trong không gian mờ ảo của núi rừng. Hạ tới, ngắm mặt trời lúc hoàng hôn ửng đỏ, rồi tím sẫm như giấc mộng lành. Thu về, trời xanh thẳm, gió nhẹ mơn man quyến luyến lòng người. 

Trên khu vực hồ đã xuất hiện nhiều điểm du lịch nổi tiếng như đảo Dừa, đảo Xanh, nhà nghỉ Cối xay gió… Trong đó, đảo Dừa nằm ở những khu vực đắc địa trên hồ từ lâu đã trở thành điểm đến của du khách vãn cảnh lòng hồ. Đảo Robinson rộng hàng trăm ha còn rừng nguyên sinh, có núi đá vôi trầm tích ngàn năm, có những dải đất thoai thoải uốn lượn tiếp giáp hồ như lạc vào cổ tích. Hồ Hoa, động Hoa Tiên rộng cả ngàn ha có nhiều đảo đá, đất xen lẫn rừng cây. Động Hoa, động Thác Bờ có không gian thoáng và rộng với những nhũ đá kỳ thú, muôn hình vạn trạng, được Bộ VH -TT & DL xếp hạng, là địa điểm cho những người ham mê thiên nhiên và thích khám phá. Khu vực hồ có nhiều điểm du lịch tâm linh nổi tiếng như đền chúa Thác Bờ, đền Hang Miếng, đền Cô Đôi… thu hút rất đông du khách đến tham gia hoạt động văn hoá tín ngưỡng thờ Mẫu độc đáo, linh thiêng, huyền bí, đem lại sự thư thái bình yên trong tâm hồn. Trên khu vực hồ cũng đã hình thành nhiều bản du lịch cộng đồng nổi tiếng như bản Ngòi, xã Ngòi Hoa (Tân Lạc); xóm Ké, xã Hiền Lương; xóm Đá Bia, xã Tiền Phong (Đà Bắc); điểm du lịch Hiderway, xóm Suối Lốn, xã Tân Mai (Mai Châu)… Tại đây, du khách có thể thăm quan, trải nghiệm, tìm hiểu những thiên nhiên hoang sơ, đẹp đến nao lòng. Tìm hiểu và tham gia những hoạt động văn hóa, sản xuất của người dân địa phương, hòa đồng cùng thưởng thức các món ăn do chính người dân nuôi, trồng và chế biến theo cách thức, gia vị truyền thống riêng có của người dân bản địa như: cá hun khói, rau rừng đồ chấm lòng cá nấu, thịt lợn nướng; thưởng thức cá sông Đà du ngoạn cảnh hồ, chèo thuyền lênh đênh giữa lòng hồ, len lỏi trong những khu rừng rậm rạp, khám phá những hang động ẩn chứa nhiều điều bí ẩn, trải nghiệm, tìm hiểu đời sống sản xuất, văn hóa truyền thống độc đáo của những người dân địa phương và thưởng thức những món đặc sản núi rừng… Bên cạnh đó, khu vực hồ Hòa Bình còn có những cánh rừng nguyên sinh như Khu bảo tồn thiên nhiên Phu Canh, hang Lỗ Làn, rừng Núi Biều… đa dạng sinh học với nhiều loại gỗ, động vận còn được bảo vệ, lưu giữ; những thác đẹp trắng xóa, mê hoặc ngày đêm chảy không ngơi nghỉ, thấm đẫm thiên nhiên hoang sơ, kỳ vĩ và được sinh sôi trong nền văn hóa riêng biệt, đặc sắc, đó là văn hóa Mường, Tày, Dao, Thái đang chờ và níu giữ bước chân khác khám phá, trải nghiệm.

 Với tài nguyên du lịch và nhân văn, lợi thế đặc thù, hồ Hòa Bình được tỉnh xác định là trọng điểm phát triển du lịch của tỉnh. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt    Quy hoạch tổng thể phát triển khu du lịch quốc gia (DLQG) hồ Hòa Bình, đặt mục tiêu đến năm 2020, khu du lịch hồ Hòa Bình cơ bản đáp ứng các tiêu chí và trở thành khu DLQG. Đến năm 2030, khu DLQG hồ Hòa Bình trở thành trung tâm du lịch lớn nhất của tỉnh, là 1/12 khu DLQG trọng tâm của vùng Trung du miền núi Bắc Bộ. Ngày 22/6/2017, Tỉnh ủy đã ban hành Nghị quyết chuyên đề số 14-NQ/TU về phát triển khu du lịch hồ Hòa Bình trở thành khu du lịch quốc gia.